Lesson 189 - Senior

Memory Verse

“Edieke ukwañ-ñkpọ odude fi ke ubọk, men enye duọk anyan usuñ, kunyuñ uyak idiọk ido oduñ ke tent fo” (Job 11:14).

Cross References

I Othniel

1. Ndusuk idut ke Canaan ekesuhọ man eda edomo Israel, Judges 3:1-4

2. Enyam Israel esin ke ubọk edidem Mesopotamia, Judges 3:5-8

3. Othniel anyaña Israel, Judges 3:9-11

II Ehud

1. Israel enam ñkpọ enọ Moab, Judges 3:12-14

2. Ehud añwana akan Moab, Judges 3:15-30

III Shamgar

1. Shamgar anyaña Israel osio ke ubọk mme Philistine, Judges 3:31

Notes

SE EKPEPDE EBAÑA

Isọñ Udomo

“Ndien edi mme idut emi ke Jehovah akayak, ete ida mmọ idomo Israel”. Owo ekeme ndikere nnyuñ ndu ke mkpa-idem ntak emi Abasi akpayakde mme okpono ndem emi esuhọ emi edidide ñkpọ iduọ ye idomo ọnọ Israel. Nso idi ntak emi Enye akpayakde andidomo oduk Iñwañ Eden? Nnyin imekeme ndikere mbaña ediwak mkpọsọñ ukpep-ñkpọ emi odude ke itie ukpep ekọñ. Ke akpa ifet usuñ emi ọsọñ eti-eti, edi ke ndisuk ñka iso ke mkpọsọñ ukpep-ñkpọ emi, owo ekọñ akabare ọsọñ idem esie esit onyuñ ekeme ndiyọ ediwak mfina eke ediwọrọde ke ini iso.

Ikañ anam gold otim asana. Enam ifiọk ite ke eto ọkọri ọsọñ idem ke mme obot emi ofim abarade akan ke mme ebedeñ emi ekam etimde ekpeme. Utom anam mme osip ọsọñ. Ndien ekeme ndinam mbuọtidem ọsọñ nte mme osip esọñde oto ke mme nsiñede ye mme idomo. Peter etiñ ọnọ nnyin: “okposuk edi nte akpanade nte nsio-nsio idomo enam mbufo edu ke mfuhọ ke emi ke ekpri ini, man mbuọtidem mbufo emi ema edomo ewut, emi ọsọñde urua akan mbiara gold eke edade ikañ edomo, ọkpọwọrọ edi ñkpọ itoro ye ubọñ ye ukpono” (1 Peter 1:6, 7). Mme ọsọñ idem nditọ Abasi edi mmọ oro ema ekedomo mmọ efiọk.

Ime ñko, onyuñ ọkọri oto ke mme idomo, koro nnyin ikotde ite “mbuọtidem mbufo emi ema edomo ewut anam ime ọwọrọ” (James 1:3). Ñwed Abasi ñko etiñ ete: “Ọfọfọn ye owo eke ọsọñọde ada ke idomo, koro ke ema ekedomo enye efiọk ete ọfọn, enenọ enye anyanya uwem, emi Ọbọñ ọkọñwọñọde ndinọ mmọ emi emade Enye” (James 1:12). Edi eti ñkpọ ọnọ nditọ Abasi nditi ke ufọt idomo ete “kpukpru ñkpọ esaña ọtọ kiet enam ufọn enọ mmọ eke emade Abasi” (Ñwed Mbon Rome 8:28). Emi eyenọ enye uko, odudu ye isọñesit ke mme ini idomo, man enye ọwọrọ edi nte gold eke edade ikañ edomo.

Mme Ediomi Nduk

“Nditọ Israel eduñ ke otu mbon Canaan … Ndien mmọ eda nditọ-iban mmọ ke idem mmọ edọ, enyuñ eda nditọ-iban idem mmọ enọ nditọ mmọ, enyuñ enim ido ndem mmọ”. Akpa, nditọ Israel ema etọñọ ndidue ke ndiduñ ke otu mbon Canaan, ke ndibuaha ye mmọ, ndien ke akpatre ndinim ido ndem mmọ.

Ediomi nduk ke ediwak ini ọtọñọ ke ñkpri ñkpọ. Esisit ndisuhọre idaha mi, ndisuhọre idaha owo Abasi ko, ndien ererimbot idiọk-ñkpọ oduk edi, mme ñwọrọ-nda edu uwem owo Abasi ekabare esop, ndien mme abasi ererimbot emi ekabare edi se mmọ ekponode ofuri-ofuri.

Edu mme mmọ emi ekpemade ndidian kpukpru edu ukpono Abasi ọtọ kiet. Mmọ eyom idaha emi ekemde ye kpukpru owo. Utọ edinam emi esida ediomi nduk ke abaña idaha ñwọrọ-nda ukpep-ñkpọ ke Ikọ Abasi, inyuñ ikemke ye uduak Abasi. Ibet ọkọdọhọ: “Ke adañemi eyen-uka, mme eyen-eren fo, mme eyen fo añwan, mme ñwan ikpanesit fo, mme ufan fo emi etiede nte ukpọñ fo, edinukde fi ke ndibe-ndibe, ete, Yak nnyin ika ikanam ido mme abasi efen ... Kutre enye ndiwot” (Deuteronomy 13:6, 9). Apostle Paul omum itie esie akama ke ñkañ spirit, onyuñ ọsọñọ etiñ ye ñsọñ-uyo ndibiọñọ mmọ emi edikwañade Eti-mbuk Christ. Enye ọdọhọ ete: “Edi ekpedi nnyin ke idem nnyin idi idikwọrọ, okponyuñ edi angel edito ke heaven ọkwọrọ Eti-mbuk ọnọ mbufo ọkpuhọre ye se nnyin ikọkwọrọde, osuk ọdọdiọk ọnọ andikwọrọ oro” (Ñwed Mbon Galatia 1:8).

Akpa Ebierikpe

Ke ini Israel ekekopde uyo enọ Abasi, ikoduhe baba owo emi ekekemede ndida ke iso mmọ; edi ke ini mmọ ekenamde idiọk-ñkpọ, Abasi anyam mmọ esin ke ubọk mme asua mmọ. Akpa edikan emi esen edidem akakande ekedi emi edidem Mesopotamia akakande isọñ mmọ, idut emi oyomde usuñ ke ediwak ibat itiat ke edere ye edem usiak-utin Palestine. Ke isua itiaita, Nditọ Israel ekedu ke ufik ke ubọk ukara esen idut tutu mmọ eseme enọ Jehovah. Mi ndien ke Abasi ekedemere akpa ebiere-ikpe, Othniel, eyen-eyen-eka Caleb.

Caleb ekedi owo uko oro ke Abasi emi, enye ye Joshua, ekedade eti mbuk ke abaña Canaan esọk Moses. Mbon uyep duop ekedọhọ ete: “Mme mmọ emi eduñde ke isọñ oro edi mkpọsọñ, mme obio enyuñ enyene ibibene, enyuñ ekponi eti-eti: nnyin ima inyuñ ikut nditọ Anak do ñko-ñko” (Numbers 13:28). Edi Caleb ekenyene spirit efen. Enye okoyom ndiduk nnyuñ nda isọñ oro nnyene. Edi akpanikọ, ndien ke isua aba ema ekebe, ke Caleb ama okosim isua anañ ye ition enye ama ebeñe Obot Hebron ndida nnyene nte udeme esie. Obot Hebron, ebiet emi nditọ Anak ekeduñde, akakabare etie nte ñkpọ eke añwanade ye mbuọtidem ye spirit uko owo Abasi emi.

Enye eyen-eka Caleb, Othniel, ama enyene ndusuk ukem spirit emi ekedide ñwọrọ-nda ñkpọ itoro ke idem Caleb. Ke ini Caleb ọkọdọhọde ete, “Owo ama asuan Kiriath-sepher, onyuñ ada enye, nyenọ enye Achsah eyen mi añwan ọdọ” (Judges 1:12). Othniel ama akan obio oro. Ke ini spirit Jehovah odorode Othniel enye ama aka ekọñ onyuñ afak Israel osio ke ubọk edidem Mesopotamia. Abasi ama odu ye Othniel, ndien isọñ enyene nduọk-odudu ke ofuri isua aba.

Mfiori Mbọm

“Ndien nditọ Israel etọñọ ntak enam idiọk ke iso Jehovah: ndien Jehovah ọsọñ Eglon edidem Moab ubọk ndikan Israel”. Didie ke ukpuhọre okpodu ke mbuk Israel! “Ema ekpenyene ibuot, mmọ ekpetim efiọk emi, ekpekere utit mmọ!” (Deuteronomy 32:29). Enye emi akakamade nditọ Israel ke “mba ntrukpom” ama ọwọñọre ọkpọñ mmọ onyuñ akabare ọsọñọ mme asua mmọ idem ndiñwana ye mmọ. Ke ofuri isua efureta mmọ enam ñkpọ enọ edidem Moab oto ke ntut-utọñ ke ibet Abasi. Ediwak owo mfin ekut idem mmọ ke ufin oto ke ntak idiọk-ñkpọ. Mkpọkọbi andidiọk akaka iso ọsọñ tutu anam-idiọk ke akpatre ọfiọk ete ke imọ inyene ndifiori ñkot Abasi nyom uñwam man ọbọhọ andifik edieke anade nte enyaña enye esio ke nsinsi nsobo. Abasi ke mbọm Esie okokop eseme owo emi akabarede esit. Enye ama edemere andinyaña ọnọ Israel, Ehud eyen Gera, owo esien Benjamin, owo emi edide ubọk ufien.

Ñkpọ Utom

Ehud ama anam ikwa iso iba ọnọ idem esie. Mme ñkpọ-ekọñ eke eyen Abasi idighe eke obukidem, “Edi se ikopde idem ke enyin Abasi ndiwuri mkpọsọñ ebiet” (2 Ñwed Corinth 10:4). Enọ owo Abasi item ete “Esine ofuri ñkpọ-ekọñ Abasi, man mbufo edikeme ndiñwana ye ñkari satan” (Ñwed Mbon Ephesus 6:11). Nnyin imenyene eñwan ndiñwana, inyuñ idighe ekpri eñwan: edi nnyin imenyene Etubom ekọñ emi akananam owo mikanke ke ekọñ. Nnyin imekeme ndiñwana eti ekọñ mbuọtidem ye eñwọñọ ite ke Enye eyedu ye nnyin tutu utit.

Abasi ọkọnọ owo ufien esien Benjamin emi uko ndiñwana ye mme asua ke obio esie, edi inọhọ ñkpọ efen idian ke mibọhọke ikwa iso iba emi enye okodomde. Enye okokim ini kiet ke ofuri odudu esie. Abasi akpakam añwam mbon ekọñ Esie mfin ndisin ofuri mbuọtidem ye odudu emi mmọ enyenede ke ndiñwana ye idiọk-ñkpọ! Isuñi odu ọnọ owo emi esinde ndinam utom Ọbọñ “minyuñ iyakke ofut esie ọduọk iyip.” Oto ke nda-usuñ Ehud, ema ekan Moab ndien isọñ enyene nduọk odudu ke ofuri isua anañ.

Shamgar

Mbuk Shamgar iniọñke, edi owo eke ekemede ndiwot owo ikie itiokiet ke eto-ukim enañ edi owo emi ekpenọde ukpono eti-eti. Abasi akada Shamgar anam ñkpọ, ndien Shamgar okonyuñ ada ñkpọ utom emi enye ekenyenede ke ubọk ini oro anam ñkpọ. Ndusuk mme owo ekeme nditie nseme mbaña unana talent mme ñkpọ ekọñ, edi Shamgar akada eto-ukim enañ esie onyuñ adaha akanam utom. Enye ama anyaña Israel.

Questions

MME MBUME

1. Nso idi ntak emi Abasi akayakde ndusuk mbon Canaan esuhọ ke isọñ oro?
2. Yom itie ñwed ke Ikọ Abasi emi ọbiọñọde nditọ Israel ndidọ mbon Canaan.
3. Nso mbiet ukpep-ñkpọ emi abañade edidọ ndọ odu ke Obufa Testament?
4. Anie ekedi akpa ebierikpe ke Israel?
5. Enye akadara didie utom emi?
6. Ewe ekedi akpa idut emi akakande Israel ke eyo mme ebierikpe oro?
7. Mbon Moab ifañ ke ekewot ke ekọñ ke ekpri mmọñ Jordan?
8. Isọñ ọkọduọk odudu isua ifañ ke Othniel ama akafak enye? Ke Ehud ama akafak enye?
9. Nso ukpep-ñkpọ ke enyene eto uwem Shamgar?
10. Nso ñkpọ idi eto-ukim enañ?