Lesson 197 - Senior
Memory Verse
“Itiat emi mme andibọp esinde amakabare edi etubom inuk. Emi oto Jehovah; nnyin inyuñ ise enye ke utibe” (Psalm 118:22, 23).Cross References
I Iñwañ-Vine
1. Ete ufọk ọtọ iñwañ-vine, ayak ọnọ mme ekpeme-iñwañ, adaha aka anyan idut, Matthew 21:33; Isaiah 5:1-7; Psalm 80:8
2. Enye ọdọñ mme isuñ-utom ekebọ mbuñwum iñwañ-vine, Matthew 21:34
3. Mme ekpeme-iñwañ emia kiet ke otu mme isuñ-utom, ewot efen, enyuñ etọñọ kiet ke itiat, Matthew 21:35; Jeremiah 37:15; 38:6; 26:23
4. Enye ọdọñ mme isuñ utom efen, mme ekpeme-iñwañ enam nte ekenamde ke akpa, Matthew 21:36; 2 Chronicles 36:15, 16; Nehemiah 9:26
5. Ke akpatre, mme ekpeme-iñwañ ewot eyen esie, ye ekikere nte ke iyetañ inyene esie ida, Matthew 21:37-39; Genesis 37:18-20; John 11:53; Utom Mme Apostle 2:23
6. Eyenọ mme idiọk ekpeme-iñwañ oro ufen, Matthew 21:40, 41; Utom Mme Apostle 13:46; 18:6; 28:28
II Itiat Emi Ekesinde
1. Itiat emi ekesinde akabare edi etubom inuk, Matthew 21: 42; Psalm 118:22; Isaiah 28:16; Daniel 2:34; Utom Mme Apostle 4:11
2. Mmọ emi eduọde etọ itiat emi eyenuaha mbak-mbak edi mmọ emi itiat emi ọduọde ọtọ eyekọk mmọ ekabare obu, Matthew 21:44; 1 Peter 2:7, 8
3. Jesus ama ọnọ Nditọ Israel ubierikpe, Matthew 21:43-46.
Notes
SE EKPEPDE EBAÑAEketop ñke emi ebaña Nditọ Israel ndiwut nte ke Abasi ama emek mmọ ndidi Ikọt Esie, edi mmọ ekpu Abasi enyuñ esin mme Anditiñ-ntiñ-nnim-ikọ Esie, ndien ke eyebọ mmọ iñwañ-vine oro eyak enọ mbio efen.
Eti Vine
Isaiah Anditiñ-ntiñ-nnim-ikọ etiñ anwaña abaña ediye iñwañ-vine emi Abasi ọkọtọde ke obot mbri emi akanade nte etim ekpeme (Isaiah 5:1-7). Ekeyak Canaan, isọñ eñwọñọ, enọ nditọ Israel, okonyuñ edi isọñ emi ekediọñde ke kpukpru usuñ. Ikọ Abasi etiñ ọnọ nnyin ete ke isọñ emi ọkọfiọrọ mmọñ eba ye aran ọkwọk, mme etuek grape Eshcol ema ekpon eti-eti. Mme iñwañ-vine ema edu emi midighe Israel eketọ, mme iñwañ olive emi eñwumde mfri, ye mme ikpọ obio emi midighe mmọ ekebọp.
Ema enyuñ etañ mme itiat ke isọñ efep. Emi ayarade owut nnyin ete ke Abasi ama aduak ndibin mbon Canaan, oro edi mme okpono ndem, kpa mme esen Abasi emi ekeduñde ke isọn emi. Abasi ama anam ntre edi okoyom nsuk ibuot nditọ Israel ndinam oro ọyọhọ.
Abasi akada vine eke ọfọnde akan ọtọ ke isọñ oro, ubon emi ebakde Abasi. Ada-ibuot ke ubon emi ama osio ekikere esie ebe ọkpọñ mme obio ye inyene ererimbot emi owuk ke obio emi enyenede nsọñọnda, eke Andibọp ye Andinam Enye edide Abasi (Mme Hebrew 11:10). Owo oro ekemekde ekedi Abraham, owo mbuọtidem emi okokopde onyuñ anamde uyo Abasi; edi nditọ Abraham ke Abasi ọkọtọ ke iñwañ-vine emi. Abraham ekedi ata eti uduot! Nso ke ekpenam ekan oro ke abaña iñwañ vine Abasi?
Ke Idut Efen
Eda Ọbọñ mi edomo nte enyene ufọk emi akade ke idut efen. Enye ama ayak iñwañ-vine esin ke ubọk mme ekpeme iñwañ. Enye okoyom mmọ ediọñ, eduọk mmọñ enyuñ ekpeme eti vine emi enye ọkọtọde. Ke ini ukpeñe, enye ama odori enyin nditet mfri. Enye ama ese, ndien sese! oñwum ọbọruruk. Mme ekpeme-iñwañ ema ekpu idiọk-idiọk. Ata eti vine oro ama akabare ọbọruruk.
Enyene iñwañ-vine ama anam udeme esie. Enye ama enyene ime ye mmọ, onyuñ ọdọñ ediwak mme Anditiñ-ntiñ-nnim ikọ ete eteme mmọ nte ekpemede iñwañ-vine Esie. “Ami ñko nnyuñ ndọñ kpukpru ikọt mi mme Anditiñ-ntiñ-nnim ikọ utom ke ọtọ mbufo, mbabak ndọñ” (Jeremiah 35:15). Enye ọdọhọ mmọ ete ke mmọ ema enam ọdiọk ye mmọ oro ekedọñde ete editañ mbuñwum. Etọñọ ndusuk ke itiat, emia ndusuk enyuñ ewot ndusuk. “Mmọ efen ekut idomo oto nsahi ye ufen ye ñkpọkọbi ye ufọk-ñkpọkọbi ñko; etọñọ mmọ ke itiat, eyọk mmọ esibe mbio iba, edomo mmọ, ewot mmọ ke ofut: mmọ oro esine ikpa-erọñ ye ikpa-ebot eduyo; mmọ enana ñkpọ, ekut ukut, ebọ ndutuhọ” (Mme Hebrew 11:36, 37).
Esio Eyen Edọñ
Ke akpatre Ọbọñ enyene iñwañ-vine emi ọdọñ eyen esie ete aka ebine mmọ, ọdọhọ ete “Mmọ eyeteñe eyen mi”. Edi nte isua ebede idut oro aka iso ọdiọk akan. Baba nsọñidem iduhe ke esit, unan ye nkukip ye obufa ufen. Mme ekpeme-iñwañ edọhọ ete “Emi edi andidia-ufọk; ekam eyak iwot enye, inyuñ idia ñkpọ-akpa esie”. Ke idem ini emi Jesus okosuk otopde ñke emi, akwa oku ye mme Pharisee ekesuk eduk odu ndiwot “Eyen” nsio ke iñwañ-vine.
Ñwaña-Ñwaña Mbume
Ke Jesus ama okotop nke emi ama, Enye obup mme andikop mbume ete, “Mọdo ke ini enyene-iñwañ oro edidide, nso ke edinam mme ekpeme-iñwañ oro?” Mmọ enọ nnen-nnen ibọrọ. “Enye eyeda idiọk nsobo osobo mme idiọk owo oro, onyuñ ayak iñwañ-vine oro ọnọ mme ekpeme-iñwañ efen”. Nnyin ikut nte esibede idut mme Jew efep emek idut mme Gentile ke itie mmọ (Ñwed Mbon Rome 11).
Eyak Iñwañ Vine Enọ Mbio Efen
Tọñọ ke eyo Abraham tutu edisim ini Christ, Ọbọñ ama eme ime ye Israel. Enye ama ada ediwak usuñ anam mmọ esuhọ nte ikọt Esie. Ke akpa, Enye ofori mmọ ke akpasa iñwañ ye urua, onyuñ anam mmọ ekabare edi akamba idut. Mmọ ekabare emenere idem enyuñ esọñ ibuot. Enye ọsuhọde mmọ onim, ebin mmọ esin ke ufin. Ke akpatre, Enye ọdọñ Eyen Esie, oro edi edima Eyen Esie.
Edi esit mmọ okosuk ọyọhọ ye idiọk. Mmọ esin Enye, ekọñ Enye, enyuñ efiori ete “Iyip Esie akpakam ọkọbọ nnyin ye nditọ nnyin”. Ibighike tọñọ nte mmọ eketiñ ikọ oro, ema ebọ mmọ iñwañ-vine oro eyak enọ mme Gentile.
Ukem nte Abasi anamde ye idut, ntre ke enye anam ye owo kiet-kiet. Nte afo etie ukem-ukem nte mme idiọk ekpeme iñwañ-vine oro? Nte afo ọdọhọ ete “Ami nyomke Jesus akara esit mi” Spirit Abasi iñwanake ke nsinsi ye owo. Jesus ke ekpe ye kpukpru owo, edi edieke ke akpatre osuk esinde, ke ini enyene iñwañ edidide, Enye edinam fi didie? Mme Pharisee ema etiñ ebiere nsobo mmọ ke ini mmọ ekedọhọde ete “Enye eyeda idiọk nsobo osobo mme idiọk owo oro, onyuñ ayak iñwañ-vine oro ọnọ mme ekpeme-iñwañ efen”. Ikodukke mmọ baba esisit ke ekikere nte ke Eti-mbuk eyebe ọkpọñ mme Jew etiene mme Gentile. “Ndien Paul ye Barnabas edọhọ mmọ uko-uko ete, Ana nte ebem iso etiñ Ikọ Abasi enọ mbufo, sia mbufo esinde ikọ oro, enyuñ ebatde ete mme imọ idotke nsinsi uwem, sese, nnyin ikabare itiene mme Gentile” (Utom Mme Apostle 13:46).
Itiat Emi Ekesinde
Etiñ ete ke ini ekesibede mme itiat ke ikpọ obot emen esuhọde edi itie emi ekeyomde ndibọp Itie-ukpono Abasi, ke etubom ọbọp ufọk ama asaña ese mmọ onyuñ esin kiet ke otu mme itiat oro, onyuñ ọdọhọ ete ke ebiet iduhe ndisin utọ itiat oro. Edi ke enye ama ọkọtọñọ ndibọp akamba ediye ufọk oro, enye okut ete ke itiat emi enye ekesinde akabare edi etubom inuk. Edide emi ekedi akpanikọ midighe nnyin ifiọkke edi nnyin imọfiọk ite ke edi akpanikọ ke ñkañ spirit. “Itiat emi mme ọbọp-ufọk esinde, Amakabare edi etubom inuk: Emi oto Jehovah, Nnyin inyuñ ise Enye ke utibe?” (Matthew 21:42).
Jesus edi etubom itiat inuk. Enye edi itiat idak isọñ emi ofuri se ekotde Eti-mbuk odorode ke esit. Abasi ikemeke ndibọp Eti-mbuk ndori ke owo. Edieke ọkpọkọbọpde odori, okpokowure. Enye ọnọ ikpọñ-ikpọñ Eyen emi Enye obonde edi ke ererimbot, edikut ukut onyuñ akpa man afak ofuri ererimbot.
Ekọk Enye Akabare Obu
Edieke nnyin iduọde itọ itiat emi iyenuaha mbak-mbak. Spirit Abasi eyenuak spirit ndutime ye siọñ-ibuot emi odude ke nnyin, onyuñ ọnọ nnyin mbuñọ esit. Abasi ọdọhọ ete, “Nyenyuñ nnọ mbufo obufa esit, nnyuñ nda obufa spirit nsin mbufo ke idem, nnyuñ nsio mbufo esit enyene itiat ke obuk mfep, nnyuñ nnọ mbufo esit enyene obuk” (Ezekiel 36:26).
Akamba ukpuhọre odu ke owo ndiduọ ke itiat nuaha mbak-mbak ye itiat ndiduọ ntọ owo ñkọk nte obu. Idut mme Jew ikamaha ndiduọ ke itiat oro. Ikebigheke itiat oro ama ọduọ ọtọ mmọ ọnyuñ ọkọk mmọ nte obu onyuñ asuan mmọ ọdọñ ke mme idut ererimbot. Nnyin inyene ndimek mfin ndiduọ ke itiat oro mme ndiyak itiat oro ọduọ ọtọ nnyin.
Questions
MME MBUME- Eketop ñke emi ebaña ewe idut?
- Mme anie ekedi mme ekpeme-iñwañ? Mmọ ekenam didie ye mme isuñ utom enyene iñwañ?
- Nso idi ntak emi mme ekpeme-iñwañ mikokponoke Eyen enyene-iñwañ?
- Ñke emi okosu didie ke idem akwa oku ye mme Pharisee?
- Mme anie ke ekenọ iñwañ-vine ke ema ekebọ mme Jew?
- Nso idi itiat emi mme andibọp ufọk ekesinde?
- Nso iditibe inọ mmọ emi eduọde ke itiat oro?
- Nso iditibe inọ mmọ emi itiat oro ọduọde ọtọ?