Lesson 199 - Senior
Memory Verse
“Mmonyuñ nnyene mme erọñ eñwen, emi mitoho ke ufọk-erọñ emi; nnyene ndida mmọ ñko ndi, ndien mmọ eyekop uyo Mi; ndien mmọ eyekabare edi otu-erọñ kiet, Ekpeme-erọñ kiet eyenyuñ odu” (John 10:16).Cross References
I Edifiak Nnyọñ Naomi
1. Naomi ama aduak ndifiak nnyọñ isọñ Israel ke ini enye okopde ete ke Jehovah ama afiak ekese ikọt Esie, Ruth 1:6; Psalm 111:5; John 6:31-35; 1 Ñwed Timothy 6:8
2. Iban nditọ Naomi iba oro ema ebiere nditiene eka ebe mmọ, Ruth 1:7
3. Naomi ama odomo uduak iban nditọ esie ese ke abaña edika ke esen idut, Ruth 1:8
II Esit Nsọñọ Nda
1. Orpah otim eka ebe esie inua onyuñ afiak ọnyọñ isọñ Moab, Ruth 1:14; Exodus 18:27; Matthew 19:22; 2 Ñwed Timothy 4:10
2. Ruth eyire ye Naomi, okposuk Naomi añwanade ndinyik enye ete afiak ọnyọñ, Ruth 1:15; Deuteronomy 4:4; Mme Ñke 18:24; John 6:66-69
3. Ruth ọnọ ibọrọ emi owutde utibe ediyire esie ye Naomi ye Abasi esie, Ruth 1:16, 17; 2 Ndidem 2:2-6; Utom Mme Apostle 21:12-14
4. Ke ini Naomi okutde ete ke Ruth ama eneñere ekpe ebiere ndisaña ye enye ñka, enye etre nditiñ mbaña ñkpọ oro, Ruth 1:18
III Nte Ekedarade Mmọ Ke Bethlehem
1. Kpukpru owo ke obio ema edu ke mkpa-idem ke ini mbon isañ emi ekenyobnde edi, Ruth 1:19; Matthew 21:10, 11
2. Naomi etiñ kpukpru se ikotibede inọ enye ke ini enye okodude ke Moab, Ruth 1:20, 21; Psalm 119:67; Mme Hebrew 12:9-11
3. Naomi ye Ruth ema ekesim Bethlehem ke editọñọ ukpeñe barley, Ruth 1:22
Notes
SE EKPEPDE EBAÑA“Ke akpanikọ mmokut nte Abasi iteñeke owo enyin: edi ke kpukpru idut Enye adadara owo ekededi eke abakde Enye onyuñ anamde nti ido” (Utom Mme Apostle 10:35). Peter eketiñ mme ikọ emi ọnọ mbon ufọk Cornelius, owo Gentile; edi ekeme nditiñ akpanikọ emi ñko ndian Ruth owo Moab emi okodude uwem ke mme isua emi awakde ekan tọsin kiet emi ekebede mbemiso Peter etiñ mme ikọ emi. Abasi ama okut biọñ eke Spirit emi okodude Ruth ke esit ke isọñ Moab, emi okoyomde usuñ ọkpọñ nditọ Abasi; edi ema esiak usuñ man enye okop abaña Abasi Israel man eyuhọ esit esie ye “ata uyo emi otode ke heaven” (John 6:32). Ke ini Ruth okokopde abaña usuñ nte ekpenamde ñkpọ enọ odu uwem Abasi, enye ama onyime ke ofuri esit, onyuñ ọkpọñ mme usuñ esie ye oruk esie etiene ata Abasi. Ntem ke Ruth, owo Gentile, akakabare edi kiet ke otu akpa ñwan ndọ Christ.
Edinyọñ Ñka Israel
Ufọk Elimeleck ekewọrọ ekpọñ isọñ Israel ke Ntak ọkpọsọñ akañ emi okodude ke isoñ oro. Mmọ ema eka ekeduñ ke isọñ Moab; edi ke isua ifañ ebede, Naomi, ñwañ Elimelech akabare edi ikpọñ. Ke ebe esie ama akakpa, ikebighike nditọ iren Naomi iba oro ema eda iban nditọ Moab edọ; edi idem nditọ oro ikonyuñ diuhe uwem ibighi ke ete mmọ ama akakpa. Idut emi ufọk Elimilech ekekerede ete edidi itie ubọhọ, ke unana idori-enyin ama akabare edi udi ọnọ mmọ.
Naomi ekedi uñwana ọnọ ufọk Elimelech. Okposuk enye okodude ke esen idut, ama omum mfọn mma ye uko esie ke Abasi akama. Enye ama esitiñ utibe mbuk Nditọ Israel, ye mme ikpọ ñkpọemi Abasi akanamde ye ikọt Esie ọnọ iban nditọ esie. Ema esin ikot Spirit Abasi ke esit iban iba emi, ndien ke ini Naomi ekebierede ndifiak nnyọñ isoñ emana esie, etie nte mmọ ema enyime enyuñ enyene udọñ ndika isọñ Israel nnyuñ mkpono Abasi Israel ke ndiyere ikot oro.
Ke ndiyere ikot Abasi ke esit esie, Ruth ama akabare edi kiet ke otu akpa mme Gentile emi eketienede Abasi. Mfin enọ mme asaña utom Christ item ete eka ke ofuri ererimbot ekekwọrọ Eti-mbuk enyuñ edi ntiense ebaña akpanikọ emi odude ke Edisana Ñwed Abasi. Ikpanke baba idut kiet nditiene Abasi; kpukpru owo ekeme nditiene Enye koro Jesus “omonyuñ owuri ibibene emi abaharede” mme Jew ye mme Gentile (Ñwed Mbon Ephesus 2:11-22). Ekot kpukpru owo emi edude uwem ke kpukpru ebiet ndikabare ndi ñwan ndọ Christ, edi, edi ñkpọ mbọm nditiñ nte ke ediwak owo iyereke utibe ikot emi. Ekenyaña Ruth koro enye ama onyime ndiyak kpukpru ñkpọ eñwen man ọbọ Christ enyene.
Usuñ Mbon Isañ
Ke iban emi ema eketọñọ isañ ndika obio emana Naomi, Naomi ọtọñọ ndikere mbaña se utit edimek iban nditọ esie edidide. Mmọ eketo idut Moab; nte mbon obio mi eyedara mmọ? Naomi ikonyuñ inyeneke ñkpọ ndida ñkama mmọ; nte ikpakam idighe mmem-mem mmọ ndinyene udia ye ufọk ke obio mmọ ke otu iman mmọ? Naomi ke ata esit ima anam iban nditọ esie ediọñọ ebaña mme ñkpọ emi, onyuñ enyik mmọ ete efiak enyọñọ obio mmọ. Mmọ mbiba etọñọ ntak esian Naomi udọñ mmọ nditiene enye ñka isọñ Israel, edi Naomi anam mmọ ediọñọ mme ñkpọ efen emi enye miketiñke ke akpa ini. Orpah, ñwan Chilion, okut ete ke isọñ Israel idinọhọ kpukpru se enye okodoride enyin ndinyene; ke ntre enye afiak ọnyọñ obio esie ebine oruk esie. Ruth ekenyene spirit efen, ikonyuñ inyimeke ndifiak edem nnyoñ. Ñwan ndọ Christ idiyakke mkpọsọñ ini emi enye osobode, mme se ibietde inem uwem emi ọbiọñọ enye.
Ediwak esitọñọ isañ nte nditọ Abasi, ndien ke ini akpa ima oro ọyọhọde mmọ ke esit esaña eka anyan ke usuñ Heaven. Nte nyoñ ntantafiọñ ke ikpa enyọñ, mmọ efehe esọp eti-eti, eyama ata eti-eti, uyama oro etiene mmọ ke edem, edi ke ini esisit, iduhe aba. Nyoñ ntantafiọñ esọp ndinime; ntre mme owo emi eberede ke ukeme mmọ, utu ke odudu ye ukeme Abasi eyesọp ndikut nte nsin ifik mmọ “ndinimede”, inyeneke aba odudu mme udọñ ndika iso ke usuñ Eti-mbuk.
te Naomi akanamde iban nditọ esie efiọk ebaña mkpọsọñ ñkpọ emi mmọ edisobode ke isọñ Israel ntre ke Jesus oyom kpukpru mbet Esie eda ini ekere ebaña ata mkpọsọñ ñkpọ emi ekemede ndisim mmọ ke usuñ edisana ido, enyuñ ebeñe idem ndisobo ye mme ñkpọ oro. Ndibak nnọ ntọt, edi ndikpeme.
Mkpa Mme Uwem
Mme ikọ emi ekenamde orpah afiak edem ebine oruk esie ye mme abasi esie ototim ọsọñọ Ruth idem ke ndibiere ke ofuri esit esie ndika isọñ Israel, ndinyuñ mkpono ata Abasi emi enye ọkọdiọñọde oto ikọ ye edinam eka ebe esie. Mme ikọ emi ekedide “mkpa ke mkpa” ọnọ Orpah ekedi “uwem ke uwem” ọnọ Ruth, emi mikabatke mme ñkpọ uwem emi nte akpan ñkpọ inọ idem esie; edi sia okonyimede ndisana kpukpru nyak man ọbọ ima Abasi Israel enyene, enye ama osobo ye ata uwem ke isọñ emi, ndien ke uwem enye emi ama ekebe, enye ama enyene nsinsi uwem ke Edem-inyañ oko. Ata ñkukut Obio Ubọñ ye mme utip emi ebetde ñwan ndọ Christ enam edi mmem-mem ọnọ owo Abasi nditiñ ye Paul nte ke mme ñkpọ uwem emi edi “mmeme nditahade mme odudu”.
Idighe nte ke Orpah ikekereke ibaña, mme ikamaha eka ebe esie. Enye ama emenere uyo esie onyuñ atua eyet ke ini ekikere edidiañade ñkpọñ kiet eken odukde enye esit; enye ama otim eka esie inua ndiwut ima; edi enye ikabatke ikọ Abasi nte ata akpan ñkpọ isim idaha emi enye ọkpọkpọñde oruk esie ke Moab, mme ufan, ye mme abasi mmọ. Enye ekesin ekikere esie ke uwem enye emi ikonyuñ ikereke ibaña utit uwem ndomo ata esisit.
“Koro erikere ñkpọ obukidem ọwọrọ mkpa; edi erikere ñkpọ spirit edi uwem ye emem” (Ñwed Mbon Rome 8:6). Ana nte Ñwan Ndọ Christ enyene oruk esit emi okodude ke Christ (1 Ñwed Corinth 2:16; 1 Peter 4:1). Jesus ekenyene ata esisit ebuana ye ererimbot emi, Enye onyuñ eteme Ñwan Ndọ Esie ndidianade nda ke ererimbot. Ekọm urua ndikpọñ nsaña, inemesit ye mme udọñ ererimbot emi ekeme ndikpon eti-eti ke enyin ndusuk owo, andidiọk ada nsu ye abiaña ñkpọ uwem emi okim mmọ enyin. Andidiọk ikemeke ndinam se idide akpanikọ; ñkpọ eyen utom idiọk-ñkpọ edi mkpa.
Akpanikọ Ayarade
Ima ye akpanikọ emi Ruth ekenyenede ọnọ Naomi ye Abasi esie ekeye didie. Etie nte ima emi ọkọtọñọ ke ini Ruth okokutde eti uwem Naomi, ndien ke akade iso Ruth etiene abuana ke edinen ido Abasi emi Naomi akanamde ñkpọ ọnọ. Ima Abasi emi ama okpon ke esit esie tutu enye esin ndisuk ibuot nnọ ekikere emi oyomde enye afiak aka Moab etiene mme ndem Moab okposuk Naomi etemede enye ndinam ntre. Ruth ama ọsọsọp ebin idomo efep edieke ekemede ndikot emi ntre. Enye ama abiat akpatre ubiọñọ eke akpanamde enye afiak ọnyọñ ke isọñ emana esie, ndien ama onyuñ adianare idaha esie ye akpa ima ye nsaña efep. Enye ikenyeneke ndomo ekikere kiet ibaña edifiak mbine ñkani ido esie ikonyuñ imaha ndikokop utọ item ntre. Nsọñọ nda Ruth eketie nte emi owo ọkpọkọbide usuñ abaha inọ.
Ruth, owo Gentile mbiet añwan-ndọ Christ ama akpañ utọñ, Spirit Abasi onyuñ ada enye usuñ. “Koro adaña owo nte Spirit Abasi adade mmọ usuñ, oro edi nditọ Abasi” (Ñwed Mbon Rome 8:14). Ñwan-Ndọ Christ mfin enyene ndinam kpukpru se spirit ọdọhọde, onyuñ esine eti afia linen emi asanade: “koro ediye linen oro edi edinen ido nti ikọt Abasi “ (Eriyarare 19:8).
Mme Ukpọñ Enyene Abasi
Ke ini Naomi okutde ete ke Ruth eneñede ebiere ndisaña ye enye, enye ete nditiñ ye enye mbaña ñkpọ emi. Etie nte ediyarade emi ke Naomi okoyom tọñọ ke akpa, edi Naomi okoyom Ruth otim ada ini abat se iditakde enye onyuñ emek ke idem esie ikpọñ. Naomi ama ọfiọk ete ke Israel ekeneyene nditiñ nnọ mme idut emi ekande mmọ ekuk mbaña ediomi mmọ ye Abasi ndinyuñ nnam mmọ emi ekabarede esit ebe eduk ke Israel ye ediomi oro. Abasi ikoyomke mme ubon ke Israel ewọrọ ekesine ke idut mme okpono ndem nte emi Elimelech akanamde; edi Abasi okoyom nditọ Israel enyene ata inem ebuana ye Abasi mmọ tutu oro oduri mme owo ke ererimbot edi ke isọñ Israel ye ukem ebuana ye inem emi Israel ekenyenede ye Absai. Edikabare Ruth, owo Gentile ama ọfọn eti-eti onyuñ owut nte Abasi onyimede ndida owo “ekededi” kpa ke idem ini eset oro.
Edikọ ukpọñ nnọ Abasi osuk asaña ke ukem uduak oro Abasi ekenyenede ọnọ Israel. Enye inyimeke owo Abasi akabade edi mbak ererimbot ye ekikere ndinyaña ndusuk owo; edi akam oyom ikọt Esie edianade ke ererimbot eda, enyuñ edu eti uwem emi edide utọ eti uwut ñkpọ emi enyikde kpukpru owo eke esobode ye mmọ ndinim nte ke Andinyaña odu ke Heaven emi ọnọde owo ukeme ndidu Uwem Owo Abasi.
Esit Emi Edemerede
Mbon Israel ema edara edidi Ruth eti-eti enyuñ eda enye esin ke ubon Judah. Enye ama akabade edi ñwan Boaz enyuñ ebat enye esin ke otu mme mmọ emi Christ otode ke mmọ amana (Matthew 1:5). Enye ama anam kpukpru ukeme esie ndiwut nte ke imenyime ikot oro Abasi okotde enye. Spirit Abasi ama oduk ke esit Ruth onyuñ ọnọ enye odudu ndisioño mfri emi owutde uwem edikan emi mikemeke-keme ndinana ke uwem Ñwan Ndọ Christ: “Ima, ye idaresit, ye emem, ye ime ye mfọn-ido, ye eti ido, ye erinam akpanikọ, ye ifure-ifure ido, ye mfara ke idem” (Ñwed Mbon Galatia 5:22, 23).
Ukpuhọre emi ke uwem Ruth ikonyuñ itibeke ntre mme nditọ ekese ñkpọ ntibe emi ekpebatde nte mfọn iso. Ema enam añwaña enye usuñ nte enye akpanamde ñkpọ ọnọ Abasi Israel, enye ñko ama ebiere nditiene nda-udun oro nsim ata uñwana okposuk mme ñkpọ ntibe edinyikde enye ndifiak edem. Ekeme nditiñ mbaña Ruth ye kpukpru mme Gentile emi eyerede ikot ndidi Ñwan Ndọ Christ ete “koro edieke ekpide fi esio ke eto eke edide olive ikọt ke uduot esie, enyuñ edade fi ke ido eke mikemke ye uduot fo ebahare esin ke eti olive” (Ñwed Mbon Rome 11:24). Eti eto olive oro edi Ọboñ nnyin Jesus Christ. “Christ akamade ufọk Abasi, okonyuñ ayakde Idem ọnọ ke ibuot esie; man Enye akpada mmọñ ọkọrọ ye ikọ Abasi eyet ọkọp esie, anam enye asana; man akpada enye ọnọ Idem Esie nte ufọk Abasi emi ọyọhọde ye ubọñ, minyuñ inyeneke ntọ: mme eriñwine mme oruk ñkpọ eke etiede ntre; edi man enye asana onyuñ anana ndo” (Ñwed Mbon Ephesus 5:23, 25-27).
Questions
MME MBUME- Nso idi ntak emi ubon Elimelech ekekade isọñ Moab?
- Siak mme ñkpọ ntibe emi okosimde ubon emi ke ini mmọ edude ke Moab.
- Ini ewe ke Naomi ekebiere ndifiak nnyọñ isọñ Israel?
- Anie okoyom nditiene Naomi isọñ Israel?
- Nte Naomi ama añwam mme ama ọbioñọ mmọ nditiene enye?
- Nso ibọrọ ke Ruth ọkọnọ Naomi?
- Mbon Bethlehem ekedara ndidie Naomi ye Ruth?
- Nso idi ntak emi Ruth ọwọrọde ada nte eti mbiet Ñwan Ndọ Christ ke otu mme Gentile?
- Mme anie ke ekot mfin man edi Ñwan Ndọ Christ?