Lesson 201 - Senior

Memory Verse

“Jehovah odu ke edisana temple esie: ofuri ererimbot, dop uyo ke iso esie” (Habakkuk 2:20).

Cross References

I Ebiere Ikpe Enọ Israel

1. Mme Philistine ema ewot owo 4,000 ke ini Nditọ Israel ekedomode ndibuñ ọkpọnọ ufin, 1 Samuel 4:1, 2; Joshua 7:4, 5; Psalm 44:9, 10

2. Mbiowo Israel ema eyom ndifiọk ntak emi ekekande mmọ 1 Samuel 4:3; Joshua 7:6-12

3. Ema eda Ekebe Ediomi Abasi edi ke nna, 1 Samuel 4:4, 5

4. Mme Philistine etim udim ekọñ enyuñ efiak ekan Israel, 1 Samuel 4:6-10

II Akwa Ntak-Urua Israel

1. Ema emen Ekebe Ediomi Abasi, enyuñ ewot nditọ iren Eli, 1 Samuel 4:11; Psalm 78:59-64

2. Ema eda etop nsobo oro edi ke Shiloh, 1 Samuel 4:12, 13

3. Ke ini Eli okokopde ete ke ema ebọ Ekebe Ediomi Abasi, enye ọduọ ke ñkpọ-itie esie onyuñ akpa, 1 Samuel 4:14-18

III Ukpeme Abasi Ke Ekebe Ediomi Ye Edinyọñ Ndi Esie

1. Ndem mme Philistine ama ọduọ ke iso Ekebe Ediomi, 1 Samuel 5:1-5; Isaiah 19:1

2. Ke mme Philistine ema ekebọ ọkpọsọñ ufen ke ọfiọñ itiaba, mmọ ema ebiere ndinọ Ekebe Ediomi ọnyọñ Israel, 1 Samuel 6:1-3

3. Ema esin afia man etim efiọk mme ubọk Abasi ama odu ke ufen emi okosimde mme Philistine, 1 Samuel 6:7-12

4. Mbon Israel ema ebọ Ekebe Ediomi ye idara, 1 Samuel 6:13-15

5. Iren owo Beth-shemesh ema ese esit Ekebe Ediomi, ndien Abasi owot mmọ, 1 Samuel 6:19, 20; 2 Samuel 6:6, 7

Notes

SE EKPEPDE EBAÑA

Itie Ufin Ye Ntak Esie

“Ndien uyo Samuel osim ofuri Israel”. Ikọ emi, ke usuñ eke ekpededi ekedi ediyarare emi Abasi ọkọnọde Samuel ete ke eyenọ ufọk Eli ufen koro ekekutde idiọk-ñkpọ ye ukwañ-ido do (1 Samuel 3:11-14). Nditọ iren Eli, Hophni ye Phinehas, emi ekenamde utom nte mme oku ke itie ete mmọ, ikọfiọkke Abasi, ema enyuñ esabare idem mmọ eti-eti. Ndien Abasi ọkọdọhọ ete, ke Imọ iyenam ukpuhọre odu ke idaha itie oku (1 Samuel 2:35), ñkpọ ama ọsọp nditibe man anam ukpuhọre oro ada itie.

Nditọ Israel ekedu ke idak ukara mme Philistine ke anyan ini ke akpanikọ, ọkpọnọ itie-ufin ama efik mmọ, mme Philistine ema enyime ete ke ukara mme imọ ke Israel ekedi ọkpọsọñ (1 Samuel 4:9). Ke usuñ ekededi mbon ekọñ Nditọ Israel ema edomo ndibiat ukara mme Philistine ke isọñ mmọ. Ema etim udim ekọñ ye akwa idori-enyin edi ikebighike Israel ekut idem mmọ ke ata idiọk itie ke ubọk mme asua mmọ. Owo mmọ thousand inañ ema ekpaña ke añwa ekọñ. Ndien ke mbubreyo, mbume ama adaha ada ke nna Israel, “Nsinam Jehovah asuande nnyin mfin emi ke iso mme Philistine?” Ntak ama odu: Jehovah ama ọkpọñ Nditọ Israel, koro mmọ ekenamde Enye idiọk-ñkpọ.

Ndinam Ñkpọ Ke Ukwañ Usuñ

Mbiowo Israel ema enọ ekikere ebaña nte mmọ ekpebọhọde, etie nte mme owo ema enyuñ enyime ekikere emi. “Eyak nnyin idọñ ekeda ekebe ediomi Jehovah ke Shiloh esọk nnyin, man enye edi ke otu nnyin, anyaña nnyin osio mme asua nnyin ke ubọk”. Mme owo ema efiọk ete ke Abasi iñwanake ekọñ inọ mmọ, ke edi Enye akayak mme asua ewot mmọ. Nte ededi, idighe ke eti usuñ ke mmọ ekeyom ndifiak nnyene mfọn Abasi. Etie nte mbiowo Israel ekekere ete ke edieke mmọ enyenede mbiet-ñkpọ Abasi ke otu mmọ, mmọ eyetim efiọk ete ke Abasi odu ye mme imọ; ke ini edide idiọk-ñkpọ mme oku ye eke mbio obio akanam Abasi ọwọñọre ọkpọñ mmọ ofuri ofuri. Ke Abasi okokopde abaña unana edinam akpanikọ mmọ, enye “ofuresit : onyuñ asua Israel eti-eti: ndien ọwọrọ iduñ Shiloh, kpa tent emi enye okowukde ke otu owo” (Psalm 78:59, 60).

Idiọk-ñkpọ edi ñkukure ñkpọ emi anamde Abasi ọwọñọre iso Esie ọkpọñ ikot Esie. Ñkukure usuñ ndinyene mfọn Abasi, ini ekededi eke enamde idiọk-ñkpọ, edi ndikabare esit ke idiọk-ñkpọ oro nnyuñ mfiak ntiene Abasi nnyom mbọm Esie. Emi edi se Nditọ Israel ekpekenamde ini oro mmọ ekekutde nte mme asua ekande mmọ. Mmọ ema enyene uwut-ñkpọ emi ekpeketienede oto ke se Joshua akanamde ke ini ekekande Israel ke Ai. Enye ama ọduọ ke iso Abasi ke nsuhọridem okubi iso esie tutu eyarare ebiet emi afanikọñ oro okotode. Ndo-ndo oro ekesiode ñkpọ nsobo ye idiọk-ñkpọ efep ke nna, Abasi ama ekeme ndifiak ntiene ikọt Esie ye edikan. Abasi ọyọhọ ye mbọm ọnọ mme owo emi etienede Enye ke mbuñesit ye edikabare esit, edi Enye eyebiere ikpe ọnọ mmọ oro eyirede ke ndinam idiọk-ñkpọ.

Odudu Iduhe Ke Mbiet-Ñkpọ

Nditọ Israel ke ini emi ikọfọnke ikan mme okpono ndem emi ekekande mmọ ekuk. Etie nte mmọ ekekere ete ke ekeme ndikama ndisana ñkpọ Abasi nte ibọk odudu ndinam Abasi añwam mmọ, ukem nte mme okpono ndem edade ndem ye ibọk mmọ eyom uñwam eto mme abasi mmọ. Ndida Ekebe Ediomi ndi ke nna ikọsọñọke ite ke Abasi eyefumi idiọk-ñkpọ mme owo ndien aka ye Ekebe Ediomi. Utu ke oro mme owo eke esabarede ndisana ñkpọ Abasi ye Eti-mbuk ekọ akwa ubiomikpe ebok enim enọ idem mmọ.

Ekot ini eke nnyin idude idahemi ini uñwana Eti-mbuk edi tọsin ke itie tọsin mme owo ikọrike iyom usuñ ikpọñ oruk abiaña idori-enyin oro. Anana ibat owo enyene Ñwed Abasi ke ufọk mmọ nte ibọk mfọn-iso. Etie nte mmọ ekere ete ke ndinim Ñwed Abasi ñkpere eyebin idiọk odudu efep. Mmọ ekeme nditop Ñwed Abasi nnim ke edem esa, midighe efre ebaña tutu ntọñ ofuk, edi ikereke ite ke oro ọdiọk. Mmọ efen ekere ete ke ndika ufọk Abasi ini kiet mme ikaba ke isua ekeme ndinam mmọ enyene emem ye Abasi ofuri ekondo. Mbak isua eke ọsuhọde mmọ eda enam nte mbukpo esit mmọ etemede. Mbon efen ñko eka ufọk Abasi ndiyom ñkọri nnọ mbubehe mmọ, mme idaha mmọ ke obio. Abasi isehe utọ mme okpono Abasi emi ke mbọm baba kiet. Enye oyom oruk mme owo emi edikponode Enye ke spirit ye ke akpanikọ.

Eti Idiọk

Ke ini edade Ekebe Ediomi edi ke nna, mbon ekọñ Israel ema efiori akwa mkpo, anam isọñ afiak enyek. Ndusuk, ekedi idat-idat mfiori mbon ekọñ emi mikenyeneke iwuk, edi edomode ndidemere uko mmọ, utu mfiori erikan mbon ekọñ emi mbuọtidem mmọ ye Abasi ọyọhọde. Ke ini edem ema eda Ekebe Ediomi eka añwa ekọñ, edi ikedighe ke ido emi Nditọ Israel ekedomode ndikama enye ini emi. Ke ekọñ Jericho edi Ekebe Ediomi akada mbon ekọñ usuñ ke isañ ndikanare mme ibibene oro ke usen itiokiet; ndien ke ọyọhọ usen itiaba edi enye ekebem iso ke udim emi ekesañade ekanare ibibene utim ikatiaba. Nte ededi, edifiori mkpo ikoduhe ke añwa ekọñ oro tutu osim akpatre usen ye akpatre isañ ndikanare ibibene. Ñko, ema etim ediọñ Ekebe oro enim ebeñe esie, eda mme ufuk-ñkpọ Ataya etim efuk enye ofuri, man owo okuse nte enye etiede. Akwa oku ikpọñ ekenyene ndiduk ebiet emi edisana Ekebe oro okodude, ndien oro ekedi ini kiet kpọt ke isua, oro ekedi ke usen usio-isop, ede ke ebiet emi, ofuri mbon ekoñ Israel ema etuak eda ese. Utu ke ndifioro mkpo, mmọ ekpekam enyene nditua mbaña nte ñkpọ ọkọdiọkde ye mmọ.

Sọñọ Mum Kama

Mmọ emi edade mme edidiọñ Abasi mfefere-mfefere eyesọp ekut nte emende mme edidiọñ oro efep ke uwem mmọ. Mbon ekọñ Israel ikenyeneke Ekebe Ediomi Abasi aba ibighi, sia mmọ ema ekemen enye efep ke nnen-nen itie esie. Mme Philistine ema ekop uyom mkpo emi Nditọ Israel ekefioride; mmọ etim udim ekọñ mmọ ebeñe ọkpọsọñ ekọñ emi anade mmọ ke iso, enyuñ enyene edikan. Mmọ ekebọ Ekebe Ediomi nte utip ekọñ, enyuñ ewot mbon ekọñ Israel 30, 000. Hophni ye Phinehas nditọ iren Eli, ekpaña ñko, ekemke ikọ emi prophet eketiñde. Mbon ekọñ Israel ekekpọñ añwa ekọñ ye akamba esusene, owo kiet kiet efehe oyom uwem esie. Ekedi usen mfuhọ ọnọ mme owo emi ekekotde idem mmọ nditọ Abasi, edi mmọ ekenyene ndibiom ndudue mmọ. Israel ema ebemiso efiọk se idide utip idiọk-ñkpọ. “Jehovah eyenim fi ke iso mme asua fo, ete esuan fi: afo eyewọrọ aka ekọñ ye mmọ ke usuñ kierakiet, ndien eyefehe ke iso mmọ ke usuñ itiaba” (Deuteronomy 28:25).

“Sọñọ mum se enyenede kama, mbak owo edibọ anyanya fo” (Eriyarare 3:11). Abasi odori-enyin onyuñ oyom mme owo etim ekama mme ñkpọ Abasi emi enimde ke idak ukpeme mmọ, midighe ntre, Abasi eyemen mme ñkpọ oro efep. Jesus ama owut akpanikọ emi ke ñke asaña-utom emi ọkọbọde talent kiet, onyuñ emende okuk ọbọñ esie okodip ke isọñ. Asaña-utom oro ama ọfiọk se akpakanamde ye okuk oro, edi enye ikamaha ndisin ifik. Ke ini ọbọñ oro ọñyọñde isañ esie edi onyuñ okutde nte talent mitọtke, owo minyuñ ikamake enye ọfọn, uyo ama ọwọrọ ete: “Mbufo ebọ enye talent oro ndien” (Matthew 25:29). Idighe talent oro ikpọñ akatak enye, kpukpru utip ye uwem esie ema etak ñko.

Ikọ Abasi okodu ke esit Ekebe Ediomi. Ke ini Nditọ Israel ekekamade Ekebe Ediomi ke ido eke mifọnke, enye ama ọbọhọ mmọ osop. Mfin Ñwed Abasi edi enye emi enyamde awak akan ke ofuri ererimbot, edi enyene didie ndik nte etimerede enyuñ esabarede Ikọ Abasi? Mme owo ekpena ekpeme idem, koro Ikọ ọdọhọde ete, usen eyedi emi edimende Ikọ efep ke ererimbot. “Ọbọñ Jehovah ọdọhọ, ete, Sese, ini ke edi, ndien nyedọñ akañ utom ke isọñ, idige akañ udia, inyuñ idige nsat-itọñ mmọñ, edi eke erikop ikọ Jehovah: ndien mmọ eyeyo, ọtọñọde ke inyañ kiet tutu osim ke inyañ eken, enyuñ eyọro, ọtọñọde ke edere tutu osim edem usiaha-utin ke eyom ikọ Jehovah, edi idikwe” (Amos 8:11,12).

Etop Nsobo

Etop nsobo oro ama ọsọp osim obio Shiloh. Eli eketie ke mben ọkpọ-usuñ ebet ndikop nte eñwanade ekọñ, koro esit ọkọduọde enye abaña Ekebe Ediomi Abasi. Etie nte isuñ-utom okoyom ndibe akani-eren oku oro, ye ntak, man okutiñ etop mfuhọ emi ekebetde enye. Ke owo oro odukde ke esit obio, onyuñ obukde nte ekekande mmọ, mbio obio ema etuaña ke ọkpọsọñ uyo. Eli okop uyom ntuaña oro onyuñ obup ntak. Isuñ-utom ama ọsọp edi ke ọtọ Eli onyuñ obuk ọnọ enye nte ñkpọ eketiede. Etop ekedi ibio-ibio, edi ikọ kiet-kiet ama anam andikop ọdọdiọñ ọfuhọ adaña nte ufen kiet-kiet okoñde ke idaha. Eli ama ekeme ndiyọ etop ye eke mkpa nditọ esie tutu akpatre uyo ọwọrọ ete “Ema enyuñ eda ekebe Abasi”; do ke idem ekemen enye. Enye ọduọ edem-edem ke ñkpọ-itie, ndien sia enye edide ata akani owo onyuñ odobide, itọñ esie ama ọbuñọ, ndien enye akpa.

Ntiense Abasi

Abasi inanake ntiense inọ Idem Esie. Ke ini Nditọ Israel ekekpude ke ndinọ Abasi ubọñ nto ke uwem emi mmọ ekedude, Abasi ama ada ubọñ oto ke usuñ efen. Mme Philistine ekeda Abasi Israel ukem nte abasi efen, edi mmọ ema esọp efiọk ete ke Enye edi akwa Abasi ofuri ekondo. Mmọ ema eda Ekebe Ediomi emi ekebọde ekenim ke ñkañ abasi mmọ, Dagon, ke Itie-ukpono Abasi esie. Ke usenubọk mme Philistine ekut nte Dagon ọduọde okibi iso ke isọñ ke iso Ekebe Ediomi Abasi. Sia ekerede ete ke oro edi ñkpọ-ntibe; mme Philistine emen abasi mmọ efiak ekenim ke itie esie; edi ke esede ke usenubọk, mmọ ekut Dagon nte afiakde ọduọ okibi iso ke isọñ. Ke ini emi, ekpat idem esie ikpọñ ọkọsuhọ; ubọk ye ibuot esie ema esibe efep.

Ubọk Jehovah ama odobi ke idem mme Philistine. Ebiet ekededi emi ekemende Ekebe Ediomi eka, idiọk udọñọ ama owot iren owo mmọ tutu mmọ etọñọ ndifiori nnyom ubọhọ. Ke ema ekebọ ufen ke ọfiọñ itiaba, mme owo ema ekot mme oku ye mbia-mfa mmọ ete ebup se ekemede ndinam man enọ Ekebe Ediomi Abasi ọnyọñ ke itie esie. Ema enọ ekikere nte edinamde, enyuñ esin afia man efiọk mme Jehovah ke akpanikọ akanam ofuri ukut emi osim mmọ. “Mbufo enam ndien obufa ukpat-ñkpọ kiet, enyuñ eda uman enañ iba eke enọde mmọñ-eba, eke mikaikọñọke mmọ ọkpọnọ kaña, ndien etebe enañ oro edian ke ukpat-ñkpọ, enyuñ ebọ mmọ nditọ mmọ ekenim ke ufọk: ndien mbufo eda ekebe Jehovah edori ke ukpat-ñkpọ, ... ndien esana enye eyak ọnyọñ. Ndien mbufo ese, emye ama ọdọk ke usuñ adaña esie aka Beth-shemesh, edi enye akanam nnyin akamba idiọk-ñkpọ emi: midighe ntre, nnyin iyefiọk ite ke idighe ubọk esie akamia nnyin ke edi ñkpọ eke okokoide okoi anam nnyin” (1 Samuel 6:7-9).

Uman enañ oro ama asaña nnen-nen oduk ke usuñ Beth-shemesh, ke amai nte asañade aka. Mmọ ikọwọñọkere ika ubọk nnasia mme ufien. Ntem ke Abasi Israel akayarade Idem Esie owut mme Philistine ke usuñ eke mmọ mikemeke ndiyik. Ntem ke Abasi ediyara Idem Esie owut kpukpru owo edieke mmọ edinọde Enye ifet ke esit akpanikọ.

Questions

MME MBUME

1. Nso ikedi ntak emi ekewotde Nditọ Israel ke iso Philistine?
2. Nte akpakana eda Ekebe Ediomi Abasi edi ke añwa ekọñ?
3. Nso ikotibe ke ini ekeñwanade ekọñ ọyọhọ ikaba?
4. Nso ke mme Philistine ekenam ye Ekebe Ediomi Abasi?
5. Nso ikenyik mme Philistine enọ Ekebe Ediomi ọnyọñ ke isọñ Israel?
6. Didie ke ekenọ Ekebe Ediomi ọnyoñ?
7. Didie ke mme Philistine ekeyarade efiọk mme ekedi Abasi, mme idighe Enye akanam ufen osim mmọ?
8. Nte Nditọ Israel ema edara ndifiak nnyene Ekebe Ediomi mmọ?
9. Nso ikedi ntak emi Abasi okutde ete ke odot ndiwot ndusuk iren Beth-shemesh?