Lesson 191 - Junior
Memory Verse
“Edi mmọ eke emade enye ebiet nte utin asiahade ke odudu esie” (Judges 5:31).Notes
Erikan
Nnyin imokot ibaña mme ndutuhọ Nditọ Israel, emi okotode ntak unana ñkop-uyo mmọ nnọ Abasi. Mmọ ema esobo ye unana erikan ke ini mmọ mikanamke ñkpọ inọ Abasi. Ñkpọ ama ọkpuhọre ke ini mmọ ekefiakde etiene Abasi. Ke ukpep-ñkpọ Sunday emi ekebede, nnyin ima ikot ibaña Deborah, anditiñ ntiñ-nnim ikọ añwan, emi Abasi akanamde edi ebiere-ikpe ke Israel. Ñwan emi ikpọñ ye Barak, ekeda udim ekọñ Israel esim erikan. Etiñ ebaña Barak ke Ñwed Mme Hebrew, ibuot duopekiet, nte kiet emi akadade mbuọtidem akan. Koro mmọ ema ekop uyo enọ Abasi. Enye ama ayak asua esin mmọ ke ubọk.
Ikwọ Ekọm
Deborah ye Barak ema efiọk ete ke ekedi Abasi akada erikan emi edi. Mmọ ikadaha itoro inọ idem-mmọ. Man Abasi ekpekeme ndibọ ukpono ye ubọñ, emi ama ọnọ mmọ udọñ ndikwọ ikwọ ekọm ye erikan nnọ Ọbọñ ke ntak mbọm Esie ye mmọ. Mmọ ema enyene esit ekọm enọ Abasi, tutu mmọ eyom ndida ikwọ ntoro Enye ke usen oro. Mmọ ikebetke tutu mme ọfiọñ ebe mbemiso mmọ etoro Abasi. Emi ekeme ndidi ukpep-ñkpọ nnọ nnyin. Nte nnyin imotoro Abasi ke esit akpanikọ ofuri ini nte Deborah ye Barak ekenamde?
Eyak nnyin ikere ibaña ikwọ emi. Ndusuk emi ekeme ndidi uwut-ñkpọ nnọ nnyin. Deborah ye Barak ema enyene unen ke ndikwọ ikwọ nnọ Ọbọñ; ukem nte nnyin. Ke ñwed James 5:13 nnyin ikot ite, “Nte owo odu ke inemesit? yak enye ọkwọ ikwọ itoro.” Ikwọ ekedi eti usuñ ke ndisuan etop, ndinyuñ nnim enye ke ñkpọ eriti. Kiet ke otu Psalm David etiñ ete “Ofuri emana eyetoro se afo anamde, enyuñ etaña ese fo” (Psalm 145:4).
Utom Edinyime Esit
Nso idi ntak emi Abasi okosiode usiene ọnọ ikọt Esie? Koro mmọ ema enọ Enye utom edinyime esit. Oro edi ndibe ñkpọ ke owo ndidi andikan oto ke odudu Abasi, “Koro mbio-obio ekenyimede”. Se mmọ ekenamde, mmọ ekenam enọ Ọbọñ; idighe nte ekekerede mme eyomde eto mmọ, inyuñ idighe nte ekunide ebup ete “Nte akpana inam?” Mbio ekọñ Deborah ye Barak ekedi mme andikan koro mmọ ekenamde ñkpọ ke erinyime esit. Nnyin imekeme ndidi mme andikan edieke inamde utom nnyin ke erinyime esit inọ Abasi. Nso oruk utom ke nnyin inam inọ Ọbọñ?
Mme itoro emi edude ke ikwọ emi ekenyene Jehovah Abasi Israel. Ke mme edem ini emi ekebede, ke ini Nditọ Israel ekenamde ñkpọ enọ mme abasi efen, mme ikwọ mmọ ekenyene mme nsu-nsu abasi.
Nte mmọ ekesuk etorode Abasi ke erikan emi mmọ ekenyenede idaha oro, ekese edidiọñ usen edem efiak edemere mmọ ke ibuot. Abasi ama odu ye nditọ Israel adaña nte mmọ ekenamde ñkpọ enọ Enye. Ke ediwak idaha, mfin, ke ini nditọ Abasi etorode Enye ke se Enye anamde, mmọ esifiak eti mme edidiọñ ye uñwam emi etode mbọm Abasi.
Ke Afanikọñ
Deborah ama ọkwọ abaña nte ñkpọ eketiede ke Israel mbemiso Abasi emek enye akabare edi ebiere-ikpe. Enye akanam emi ndiwut nte ufak Abasi okokponde. Mme owo ikesañake aba ke usuñ, mme andiwat ke enañ ye ñkpọ-urua ekedu mmọñ? Mme asaña-isañ ekesaña ke mme ibiọñ usuñ utu ke mmọ ndisaña ke ñwaña usuñ obio, nte mmọ ekedu ke afanikọñ ke ntak mbon inọ ye ñwo? Mme owo ikoduñke ke mme ñkpri obio, nte mmọ ekefehe eyom ubọhọ ke mme ikpọ obio ibibene emi akakpande mmọ nditiñ enyin ke mme ñkpọ iñwañ mmọ? Ekọñ ama odu ke mme inua otop emi mme ebiere-ikpe ye mme ikpọ owo eketiede; nte ebiet ikoduhe emi mmọ ekpedade mme mfina mmọ eka man ekese ñkpọ ebaña nte enende? Owo ikekwe otu-ekọñ mme eduat; nte ema ekan mmọ enyuñ ebọ mmọ mme ñkpọ-ekọñ mmọ? Ema ekop uyom mme otop idañ ke mme itie ukoi mmọñ; nte owo ikosuk ikemeke ndikoi mmọñ ke emem?
Nso ikedi ntak kpukpru afanikọñ emi? Mmọ ema emek “mbufa abasi” ke ini mme ete mmọ ema ekenam ekikere ndinam ñkpọ nọ Abasi ke ini Joshua ọkọdọhọde ete “emek ke idem mbufo ndien, mfin emi, enye eke mbufo edinamde ñkpọ esie” (Joshua 24:15), mmọ ema esin Abasi enyuñ enam ñkpọ enọ mbufa abasi. Oro ekedi ntak emi kpukpru afanikọñ emi okosimde Israel. Nditọwọñ enyene ndimek mfin emi, ñko, enye emi mmọ edinamde ñkpọ enọ, ke esiode ekikere eke ete ye eka mmọ efep. Nte afo anam ñkpọ ọnọ Abasi, mme anam ọnọ asua ukpọñ fo?
Mkpọsọñ Utom Abasi
Deborah ọkọkwọ ọnọ Abasi oto ke ntak mkpọsọñ ñkpọ emi Enye akanamde. Idaha emi mmọ ema ekeme ndisaña ke usuñ nyuñ ntie ke ifure ndikpe ikpe. Idaha emi mmọ ema ekeme ndikoi mmọñ ye unana ndik. Deborah ama ọtọñọ ntak edemere mkpọsọñ utom Abasi inyuñ idighe eke owo. Emi ekedi edinam Ọbọñ.
Deborah ama ọfiọk ete ke imọ ima inyene ntak nditoro Ọbọñ. Enye ama ayak idemesie ọnọ ediwak itoro, koro Abasi ama anam Israel ekan mme asua mmọ emi ekenyenede chariot 900 emi ekenamde ke ukwak emi ekefikde mmọ ke isua edip (Judges 4:3). Abasi ama ọnọ Deborah emi ekedide eka ọnọ Israel, odudu ndikara ediwak mkpọsọñ udim ekọñ. Ekeme ndidi ke owo ikekemeke ndikut owo ndomo kiet ke ini oro emi Abasi ekpekemede ndiyak utom ebiere-ikpe nnọ. Edi ñwan kiet ama odu, Deborah, Anditiñ-ntiñ-nnim-ikọ añwan emi ekenyenede uko onyuñ edi owo akpanikọ, enye emi Abasi ekekemede ndibere. Abasi ama ada iban efen anam mmọ enam uduak Esie ñko. Nte Jesus osuk ebighide ndidi, Abasi eyeda kpukpru mme anam akpanikọ anam uduak Esie, mbio uko ye mmọ emi ekopde uyo.
Eyak nnyin inọ Abasi ediwak itoro ke abaña mme ikpọ utom Esie ye nnyin. Anie owo efiọk, ke otu mbufo emi, owo eke Abasi edimenerede eyen añwan mme eyen eren man ada enye anam mme utibe ñkpọ?
Mmọ Emi Ekeñwanade Enọ Israel
Deborah ama ọfiọk mme asua mmọ, ndien enye ama etiñ enyin abaña mmọ oro ekeñwanade ye Israel. Enye ñko ikonyuñ itreke ndise ñkpọ mbaña mmọ emi miketieneke ibuana, mmọ emi eketiede ke edem minamke ñkpọ ndomo kiet. Oto ke erikan emi, Abasi ama ada ubọñ, edi mmọ emi Abasi akadade anam ñkpọ ema enyene itoro ke ikwọ Deborah.
Ufọk Ephraim ekedi kiet ke otu mmọ emi ekeñwanade enọ Israel, emi Deborah okoduñde ke esit (Judges 4:5). Ufọk Benjamin ema esaña ye Deborah ye Barak eka ekọñ. Machir, ubak esien Manasseh emi ekeduñde ke edem usop utin, ema enọ mme ada ibuot ukara man ediñwam, ndien mbọñ ufọk Issachar ema edu ye Deborah. Mme ọfiọk ñwed ema eto ufọk Zubulun ewọrọ, ndusuk mmọ ema efọn ke ndiwet ñkpọ, ekan ke ndiñwana eñwan, edi mmọ ema enyene udọñ ndida itie mmọ. Mmọ ediana ñko ye Naphtali (Ufọk Barak) ema eyak uwem mmọ esin uko uko ke eñwan emi. Mmọ ema eduñ ekpere mme asua, ke akpanikọ mmọ ema enyime ndikpa, ñkan ndidi mbuot ekọñ. Abasi ama okut mmọ kpukpru.
Kpukpru ubọk utom obot ema eñwana ye Sisera enọ Deborah. Abasi ama ada mme ntatafiọñ añwana; ndien inyañ Kishon ama onyuñ ọkpọri ediwak mme asua efep.
Mmọ Emi Mikañwanake
Deborah ñko ama asiak ke ikwọ esie mmọ emi mikabuanake ke eñwan ndikan Jabin edidem Canaan, ye Sisera etubom ekọñ esie. Owo ikesiakke ufọk Judah ye Simeon. Ndusuk, koro mmọ ekeduñde anyan usuñ ke edem usuk, owo ikesehe ite ke mmọ ekeme nditiene nduk ke eñwan oro. Ama odu ndusuk owo emi ekeduñde ekpere, emi ekpekeñwamde, edi mmọ ikañwamke. Mbon ufọk Reuben eketie ye mme ufene mmọ, etre nditiene mbio eken ñwana ekọñ, emi ekedide mbubehe mmọ. Okposuk nte mmọ ekeduñde ke edem Jordan oko kpa nte Gilead (Gad) akanamde, mmọ ekpekena enam akpanikọ. Mbio ufọk Dan ye Asher ikenyeneke udọñ ke ikot ekọñ emi. Mmọ ekeduñ ke mme obio mmọ ke mben akpa. Ema enọ Meroz saña-saña isuñi emi ekedi ebiet emi okodude ekpere añwa ekọñ, emi ekedoride enyin ebaña mme andiduñ ke esit ndidi “ndiñwam Jehovah”. Owo isiakke aba enyiñ ebiet emi ye mme andiduñ ke esit. Ekere ete ke ema eda isuñi esobo enye ke ntak unana esit uñwam.
Eñwan Eke Spirit
Mfin emi eñwan odu ke ufọt edinen ido ye ukwañ-ido. Nditọ Abasi enyene asua ukpọñ mmọ, emi edide satan, emi edikade iso ndifik nnyuñ mmum mmọ edieke enọde enye ifet. Nditọ Abasi edi mmọ emi ekande oto ke odudu Abasi, ukem nte Deborah ye Barak ekedide mme andikan asua. Nditọ Abasi ediana ọtọ kiet ke akam enyuñ ediana ke odudu ndiñwana ye satan. Mmọ efiọk ete ke Satan edi asua mmọ, ukem nte Deborah ọkọfiọkde ete ke Jabin edidem Canaan, ye sisera etubom ekọñ esie, ekedi mme asua mmọ.
Abasi ọfiọk, ndien mme andida nnyin usuñ enyuñ efiọk, mmọ emi edude ye mmọ ke eñwan edinen-ido ye ukwañ-ido. Mmọ enyuñ efiọk mmọ emi kpasuk ke otu mme okpono Abasi emi enanade udọñ enyuñ esinde ndinam utom, ema mbubehe idem mmọ, enyuñ eyak udori ererimbot akara mmọ, ema nditie ke ifure ekan ndidu ke ekọñ, ekpu Abasi ye uduak Esie.
Mme Edidiọñ
Ikwọ Deborah ama ọnọ Jael ukpono emi utom esie akadade akpatre erikan edi. Jael ikedighe eyen Israel, edi enye ama anam akpanikọ ọnọ Abasi Israel utu ke enye ndibọ itoro nto nditọ Canaan. Jael, ke tent esie, ke akpanikọ ama ọbọ akwa utip ukem nte Barak emi utom esie ekedide ke añwa ekọñ. Afo, ñko emenyene utip ke ubet edieke afo anamde akpanikọ ke ikot emi Abasi okokotde fi.
Eka Sisera eketie nte idiọk-owo emi enyenede udọñ edi anana ime. Idorienyin ye uko esie ikedighe enye emi ọkọsọñọde ada, koro kpukpru ekebere ke udori ererimbot. Nsobo ye mfuhọ ema etiene enye okposuk nte enye okodoride enyin ke ukpono ye inyene.
Deborah ama etre ikwọ esie ye akam ye ntiñ nnim ikọ ete ke ini ama ekem kpukpru mme asua Abasi eyetak. Ikwọ esie edi ikọ ntiense nte ke ọfọn ndinọ Abasi utom edinyime esit.
Questions
MME MBUME- Ntak emi Deborah ye Barak ekekwọde ikwọ emi?
- Nso oruk ikwọ ke ekedi?
- Nso ke Abasi akanam ọnọ Nditọ Israel?
- Anie ekedi Deborah?
- Ntak emi Nditọ Israel ekedude ke afanikọñ?
- Nso idi ntak emi kpukpru Nditọ Israel mikakaha ekọñ?
- Nso oruk utom ke mmọ emi ekenam enọ Ọbọñ?
- Nso idi ntak emi Nditọ Israel ekekande?