Lesson 211 - Junior
Memory Verse
“Afo ada ofut, ye eduat, ye onyim etiene mi: edi ami nda Enyiñ Jehovah mme udim,” (1 Samuel 17:45).Notes
Ekọñ Ye Mme Philistine
Nditọ Israel ema eka ekọñ ye mme Philistine, kpa akani usua oro. “Ndien ekọñ ọsọñ ubọk ye mme Philistine ke ofuri eyo Saul”. (1 Samuel 14:52). Ke akpa Samuel ibuot duopenañ, nnyin ikot nte Nditọ Israel ke ini ke ini ekebinede enyuñ esobode ediwak mme Philistine.
Nditọ Israel akanam ikosoboke mme asua mmọ ofuri-ofuri nte Gideon akanamde ye mbio Midian (ukpep-Ñkpọ 194). Gideon ama ebine mmọ tutu osim edem Jordan oko, osobo mmọ, ada ndidem mmọ iba, onyuñ asuan kpukpru udim ekọñ. “Ntre ke Midian esuk ibuot ke iso nditọ Israel, inyuñ imenke aba ibuot mmọ. Ndien isọñ ana suñ ke ofuri isua aba ke eyo Gideon” (Judges 8:28).
Nditọ Israel ikosoboke mme Philistine tak- tak. Nditọ Israel, ke nda-usuñ Saul ye eyen esie Jonathan, ema eñwana ekọñ ke ini ke ini ye mmọ. Ini ama edi eke Nditọ Israel eketimde udim ekọñ ke obot ke edem emi, mme Philistine eda ke obot ke edem oko. Ke otu nna-ekọñ mme Philistine owo-uko mmọ Goliath owo Gath, ama ọwọrọ edi. Mme Philistine ekebuọt idem ke owo emi. Mmọ enyime ete owo kiet ọwọrọ ediñwana ekọñ oro. Idighe mmem-mmem, idut baba kiet ndinyime ndibere ke edikan owo kiet ke ibuot ofuri obio, edi mme Philistine ema enyene uko ke Goliath tutu mmọ enyime ete edi ekọñ owo iba, ye owo-uko mmọ.
Goliath
Goliath ekedi ata anyan owo, ọniọñ utim ikata akan ndusuk mbufo nditọwọñ. Ekpri akparawa ndidọk nda ke afara akwa owo iniọñke nte Goliath. Owo emi okokponde ntem ekpedi se inyenede ndik, akpan-akpan ke odudu ye spirit esie ekpedide ukem-ukem ye ubom idem esie. Tọñọ ke uyen esie, ema ekpep Goliath ndidi owo ekọñ. Ema ekpep enye ndisine ñkpọ-ekọñ okpoho eke odobide ke usuñ nte ndusuk iren owo mikpekemeke ndibiom, itiñke-tiñ ibaña ndisine ññwana ekọñ. Goliath akakama ndodobi eduat emi ebietde eto ọdọk-ọfọñ, ibuot eduat okodobi shekel ukwak 600. Ke ndisuk ndian do owo ebem enye iso obiom otu-ekọñ.
Ikot Eñwan
Ke iso udim ekọñ mme Philistine, Goliath ada ndikot Nditọ Israel eñwan. Ke akwa uyo enye osuñi udim-ekọñ Jehovah. Ke edu nnam-inua ekeme ndidi enye ama eti mmọ ete ke mmọ inyeneke owo eke okponde nte imọ. Goliath ama asak mmọ nte mmọ edide ndiñwana ekọñ ye mme Philistine. Ndusuk enye ama anam inua ete mmọ inyeneke owo uko emi ekemede ndiñwana ye imọ. Ke edu ntañidem Goliath ofiori ete, “mbufo enọ mi owo man nnyin iñwana ye enye.”
Ndik Israel
Ke usen aba, usenubọk ye okoneyo, Goliath ọtọk Nditọ Israel ntem. Ntem ke usen ke usen owo-uko emi ọdọdiọñ owut uko ye ntañidem, ke ini Nditọ Israel ekade iso ndikop iduọ-esit ye but. Ekeme ndidi mme owo ekenyek idem koro uko Saul, edidem mmọ ama okpu. Ke ini edem, Saul ekedi owo uko. Ke ini Spirit Abasi okodorode Saul (1 Samuel 11:6), enye ama onyime ikot eñwan Nahash eyen Ammon ye uko, onyuñ añwam nditọ Israel ndinyene erikan. Ema esobo enyuñ esuan nditọ Ammon tutu owo iba iduhe ọtọ kiet (1 Samuel 11:11).
Nso inam Saul okop ndik idaha emi abaña ikpọ ikọ ye ikpọ edinam owo Philistine kiet emi? Ntak edi koro Saul okotutde utọñ. Enye ama esin Abasi, ndien Spirit Jehovah ama onyuñ ọkpọñ enye (1 Samuel 16:14). Saul ye mbon-ekọñ Israel ema enyek idem enyuñ ekop ndik eti-eti. Nte owo ikoduhe ndiñwana ye andisuene emi?
Se David Ekemekde
Abasi ama enyene akparawa emi ekebeñede onim ọnọ ñkpọ ntibe emi. Ke ekpọñde añwa ekọñ ke ediwak itiat ke itihere Elah, ñkpri-ñkan eyen-eka mkparawa ita emi ekedude ke otu mbon-ekọñ Israel ama odu. Enye ekedi obiom ñkpọ-ekọñ Saul, ama onyuñ ebre harp ọnọ edidem. Ke akpanikọ enye okpokosuk etie ye edidem, edi David “ama onyuñ ọkpọñ Saul afiak aka ndikọbọk ufene ete esie.” Utu ke ndidu uwem nduọk-odudu, ñkoñ-ñkoñ uwem ye ifu, enye ama emek ndinam utom ke ntiñ-enyin ye ukut. Enye ekedi ekpeme ufene ete esie.
Ekeme ndidi David ekemek utom oro koro ama ọnọ enye ifet ndibọñ akam nnyuñ nyakidem nnọ Abasi. Kakpan, utom David nte ekpeme-erọñ, ama otim odot ye enye ke ekọñ, onyuñ ọnọ enye uko ke Abasi emi enye mikpenyeneke ifiọk ke ekpetiede ke okure edidem.
Isañ David
Usen kiet Jesse ọdọñ eyen esie, David, utom. Ekedi utom eke eyen - ufọk akpakade, ndida udia nsọk nditọ ete esie eke edude ke ekọñ. Kpa nte kpukpru mme enyene nditọ ekpenamde ye nditọ mmọ eke miduhe ke ufọk, Jesse ama ekere abaña ufọn nditọ esie, nte ñkpọ etiede ye mmọ, mme enyene se ediade. Ke ndisuk ñkere nditọ esie, Jesse ọdọhọ David ada edifọp ibokpot ye uyo duop ọsọk nditọ eka esie, ye mbak “cheese” duop ọsọk etubom tọsin mmọ.
David anam ndutim man owo odu ndise mme erọñ, koro enye eketiñde enyin ke utom esie, “akanam akpanikọ ke se miwakke.” Enye adaha ke tuhi usenubọk onyuñ anam nte ete esie eketemede enye.
Ke Añwa Ekọñ
Ke ini David osimde añwa ekọñ, ema etim udim-ekọñ ndiñwana ye kiet eken. David okut nditọ eka esie iren; ndien nte enye etiñde ikọ ye mmọ, Goliath ọwọrọ edi ye ọkpọsọñ uyom etiñ mme ikọ ikot eñwan. David okop mme ikọ emi ndien mme ikọ oro otuk enye, ọkpuhọre ye nte otukde nditọ Israel eken. Utu ke ndifehe nnyuñ ndu ke akwa ndik, David obup, “Koro edut Philistine emi edi anie owo, eke enye ekpesinde mbon-ekọñ Abasi uwem ke ndek?”
Koro David okoyomde ndimenere ukpono nnọ Abasi ye Israel, nditọ eka esie ema efube enye ufup. Eliab ọsuhọre utom David nte ekpeme-erọñ ke ekpri. Enye odori David ikọ ete ke ọsuhọre edi “ekọñ ndikut,” ke ini edide David akaka ke ufọn nditọ eka esie iren.
Ntak
Saul ama ọñwọñọ inyene ye ukpono ọnọ owo eke ediwotde Goliath. Ema eñwọñọ ñko ete ke eyenam ufọk ete esie ebọhọ ke Israel, ke akpanikọ ebọhọ ke etibe, utomo, ye ke utom edidem. David ikabatke utip oro ke akpan ñkpọ. Enye ọkọdọhọ ete “Nte idighe ikọ edi oro?” David ama onyime ndika ekọñ, idighe ke ntak utip mme itoro owo, edi ke ntak odu uwem Abasi. David ama ọfiọk ete ke emiom Goliath ekedi ye Abasi kpa ye Nditọ Israel nde.
Abasi, ke mfin, eyeda akparawa mme ñkaiferi, mme owo ekededi, emi edisọñọde ada ke unen añwana ye kpukpru ñkpọ ubiọñọ. Owo emekeme ndimen esuene ke Eti-mbuk mfep oto ke ikọ ye edinam esie. Owo eke enyenede utom Christ ke esit idikopke mmemidem oto ikọ isuñi, mme ubiọñọ mbio ufọk esie, kpa mmọ emi ekpekam enọde enye iberedem ye uñwam.
Ikọ Ntiense David Ye Mbuọtidem
David ama aka ebine Saul, edidem, ekebeñe ndika ñkañwana ye Goliath. Enye iketiñke ñkpọ ibaña utip; edi enye okoyom ndinam ñkpọ nnọ Abasi ye obio esie. Saul ama ọdọhọ enye ete ke enye edi eyenọwọñ ndien ke Goliath edi akani owo ekọñ emi ama ọkọbọ ukpep toto ke uyen. David ama ada ikọ mbuọtidem ebin ndik emi Saul ekenyenede efep, onyuñ ọnọ ntak idorenyin ye uko esie. Okposuk edi nte David ekedide eyenọwọñ, enye ikananake ifiọk nte Saul ekekerede. But ikanamke David nditiñ nte ke imọ ikekpeme erọñ ete imọ. Enye ikanamke inua ibaña odudu esie, edi enye akayak ubọñ ye itoro ọnọ Abasi nte enye eketiñde abaña uko esie ke ndinyaña otu ufene esie, ndinyuñ ñwot mme ndiọi unam oro. Ke ini David etiñde abaña mbufiọk esie, enye okowut mbuọtidem esie nte ke Abasi eyenyuñ anyaña imọ osio Goliath ke ubọk. Ke akpanikọ oto ke mbufiọk emi, David ototim ekpep ndibuọtidem ọyọhọ-ọyọhọ ye Abasi, ndinyuñ nsaña uko-uko ke edinam utom.
Ukpeme Emi Ekedomode Efiọk
Saul ama ọnọ unyime ete eyak David akañwana ye Goliath. Okposuk Saul ke idemesie mmikakaha ekọñ, mme ikọ esie, “Jehovah onyuñ osuk odu ye afo,” ekedi akam esie ọnọ David.
Saul odomo ndida ñkpọ-ekọñ esie nsine David ke idem. Ti ete ke Saul ekedi anyan owo, emi okokoñde idaha ke ibuot ye afara akan nditọ Israel, ndien David ekedi akparawa. Ñkpọ-ekọñ emi ekenyenede Saul ekpekedi adaha ubiọñọ ọnọ David.
Idiọk ikoduhe ke ñkpọ-ekọñ Saul; ama ọfọn eti eti ye Saul, edi ikekemke David. Mme ini ekeme ndidu emi idiọk owo etemede owo Abasi ete ọbuọtidem ke ñkpọ ukpeme emi enyin owo okutde, mme ke mme ñkpọ ererimbot emi, emi ndomo kiet midotke ye owo Abasi. Abasi oyom ikọt esie ebuọtidem ye Enye, ñkukure ukpeme eke ekemde ye eyen Abasi. “Ọfọfọn ọnọ owo eke misañake ke item mme idiọk owo” (Psalm 1:1).
Abasi emenyene mbeñidem ye ñkpọ-ekọñ ọnọ owo ekọñ Krọs. Enye edi ñkukure ñkpọ-ekọñ emi ekemde kpukpru nditọ Abasi ndisine. “Esọñọ idem ke Ọbọñ ye ke ọkpọsọñ odudu Esie. Esine ofuri ñkpọ-ekọñ Abasi, man mbufo edikeme ndiñwana ye ñkari satan... Mmọdo eda ofuri ñkpọ-ekọñ Abasi, man mbufo edikeme edisọñọ nda ke usen idiọk, enyuñ esọñọ eda ke ema ekenam kpukpru ñkpọ. Esọñọ eda ndien: eda akpanikọ ebọbọ ke isin, enyuñ esine edinen ido nte ukwak ikpanesit, enyuñ eda mbeñe-idem ndikwọrọ gospel emem esine nte ikpa-ukot; enyuñ eda mbuọtidem nte otu-ekọñ, emi edidade ekeme ndinime kpukpru enyim ikañ andidiọk. Enyuñ eyara erinyaña nte ndun ke ibuot, enyuñ ekama ofut spirit, emi edide ikọ Abasi” (Ñwed Mbon Ephesus 6:10-17).
David ke nditiñ mbaña ñkpọ-ekọñ Saul, ọdọhọ ete, “Ndikwe nte ndade mmọ emi nsaña; koro mmeñkenam ndomoke.” Enye ama odomo Abasi ọfiọk. Enye osioño ñkpọ-ekọñ Saul efep, onyuñ emen mbuọtidem esie ọkọñ ke Abasi. David efehe aka ke idim akasat ndọnọ itiat ition; onyuñ emen utop itiat ekpeme - erọñ esie asaña aka ndisobo ye Goliath.
Ke Abaña Ubọñ Abasi
Edi akpanikọ nte ke ndọnọ itiat ition ye utop itiat edi ata usuhọre ñkpọ-ekọñ; edi ke eyakde ñkpri ñkpọ esin ke ubọk Abasi; Enye emekeme ndida mmọ nnam ñkpọsọñ ñkpọ. David akada mme ñkpọ oro ekedude enye ke ubọk anam ñkpọ. Ikadaha enye anyan ini nditim idem nnọ ekọñ oro.
Edimek ikọ uto emi etiñ ete ke Abasi akada ñkpri ñkpọ emi ekedude ke ubọk anam ñkpọ, ke adaña emi ekeyakde mmọ esin Ọbọñ ke ubọk.
“Shamgar ekenyene eto ukim enañ,
David ekenyene utop-itiat,
Samson ekenyene ọkpọ mbañ enañ,
Rahab ekenyene uruk,
Mary ekenyene edifuọñ aran,
Aaron ekenyene esañ,
Dorcas ekenyene abiabon,
Kpukpru ekedi ñkpọ utom Ọbọñ.”
Goliath ekese ekpri eyen emi okonyimede ikot eñwan esie mi ke ndek. Enye ama ada mme abasi esie ọtọk David, nte ñkpọ emi ikọ ndik ekpekemede ndiwot owo. Goliath anam inua onyuñ ọbuọt idem ke idem esie.
David ikoyomke ukpono idem esie. Enye akayak itoro esie ye ubọñ ọnọ Abasi, man ofuri ererimbot efiọk ete ke Israel enyene Abasi, ofuri Israel ñko ekpenyuñ efiọk ete ke Jehovah idaha ofut ye eduat iñwana. David akadaha aka ekọñ ke enyiñ Ọbọñ. “Koro midighe utiga mi ke mbuọt idem ke esit, ofut mi idinyuñ inyañake mi” (Psalm 44:6).
Ke Nda-Usuñ Abasi
Goliath, ye uyom ñkpọ-ekọñ esie, adaha ke enyọñ ye ntañidem nte ọmọñ anam ñkpọ eti etop. David asaña ekpere, ye ekpri edisine ñkpọ esie, ifeheke ndik, ndisobo ye asua oro. Ke ata mbufiọk enye osio itiat kiet esin ke utop-itiat oro esik afiak edem, ndien “ofuñ” enye ke ofuri odudu esie ye ke esit akam. Abasi ada itiat oro usuñ, ndien enye oduk Goliath ọkpọiso, ñkukure itie ñkpọ-ekọñ mikofukke. Mbemiso mbon-ekọñ Israel ye eke mme Philistine edidiọñọ nte ke ekọñ ke ada itie, Goliath ama ọdọduọ ke isọñ. David efehe etiene enye. Enye ikenyeneke ofut idemesie, edi ye ofut Goliath, emi ndusuk okokponde nte David adade ubọk iba omum, enye ebighi ibuot Goliath, owo uko mme Philistine ye andimiom Israel.
David akada itiat kiet kpọt ke otu itiat ition emi enye akakamade. Imekere mme David ama aduak nditop ofuri itiat ition oro. Ke akpanikọ, enye okoyom ndinyene nsuhọ, nte emi mfọn ye odudu Abasi ọsuhọde ọnọ kpukpru nditọ Abasi, idighe ñkukure nte ekemde ndida ññwana ekọñ mme ndida ñkan ke idomo. Abasi emenyene anana utit mfọn ye ukeme ọnọ mmọ emi ediyomde Enye.
Edikan
Ke adaña emi mme Philistine ekutde ete ke owo uko mmimọ akpa, mmọ efeñe, ebiat ediomi Goliath nte mmimọ iyedi ifin Israel ke ema ewot Goliath. Nditọ Israel ebine mme Philistine esioño ke itighere tutu esim ke Ekron. Ediwak mme Philistine ema eda unan, ndien nditọ Israel ema eforo eto ke ñkpọ mbume emi otode nna-ekọñ mme asua.
Ntem koro akparawa kiet ekebierede ndisọñọ nda ke se inende, Abasi ama ọbọ ukpono, ema esobo asua, Nditọ Israel enyene uko, David ñko enyene ukpono ke iso edidem.
Questions
MME MBUME- Ntak emi David ekekpemede erọñ ete esie?
- David akasaña didie aka ke iso ekọñ?
- Didie ke Goliath okomiom udim ekọñ odu-uwem Abasi?
- Nsinam David okoyomde ndinyime ikot eñwan Goliath?
- Nso ubiọñọ ke David ekenyene?
- Tiñ ñkpọ baña Goliath.
- Nso ukpeme ke David ọkọbọ ke ini enye akañwanade ye Goliath?
- Nso ikedi mme ñkpọ-ekọñ esie?
- Ntak emi David ekesinde ñkpọ-ekọñ Saul?
- Anie ekedi andikan?