Lesson 222 - Senior

Memory Verse

“Kiet edi Andikpep mbufo, kpukpru mbufo enyuñ edi nditọ-ete” (Matthew 23:8).

Cross References

I Edu Ukpono Mme Pharisee

1. Mme Pharisee ema ekwọrọ mbet Moses, edi mmọ ikanamke se mmọ ekekwọrọde, Matthew 23:1-4; 21:28, 30; Luke 6:46; Titus 1:16

2. Mme Pharisee ekenam utom man owo ekut, Matthew 23:5-7; 6:2, 5, 16; John 5:44

II Andikpep Kiet

1. Christ edi ñkukure Andikpep ke Obio Ubọñ Heaven, Matthew 23:8, 10

2. Owo efen iduhe emi ekpedade nte ete ke ufọk Abasi, koro Abasi ikpọñ edi Ete nnyin ke Heaven, Matthew 23:9; 1 Ñwed Corinth 8:6; Ñwed Mbon Ephesus 4:6; Mme Hebrew 12:9

3. Enye emi okponde akan ke Obio Ubọñ Heaven, enyene ndidi asaña-utom mbufo, Matthew 23:11, 12; 5:19; Luke 1:52.

III Ebiom Mbon Mbubik Ikpe

1. Mbubik eyeda akamba ufen etiene andidue, Matthew 23: 13-15; Mark 12:38-40, Utom Mme Apostle 8:18-23

2. Ọbọñ Jesus asua ọnọ ukwañ ukpep-Ñkpọ, Matthew 23:16-22; 15:9; 1 Ñwed Timothy 6:3-5; Titus 1:10, 11; 2 Peter 2:1

3. Ubierikpe, mbọm ye mbuọtidem enyene ata akpan itie ke edisana uduak Abasi ọnọ Ufọk Abasi Esie, Matthew 23:23; Deuteronomy 10:12; Hosea 6:6; Micah 6:8; Mark 12:33

4. Eti edu ukpono Abasi enyene ndisaña ukem-ukem ye Ikọ Abasi, Matthew 23:24-28; Ñwed Mbon Rome 2:1; James 3:10; 1 Ñwed John 2:4

5. Edinen-ido eke idem owo owut mbubiam emi odude ke esit idem owo emi ediyararede ke edikem ini, Matthew 23:29-36; Luke 11:39; 2 Ñwed Corinth 10:12; Mme Ñke 30:12

IV Akpatre Ikot

1. Jesus ama owut ima ye udọñ Esie ọnọ mme anana esit mbọm emi ekeduñde ke Jerusalem, Matthew 23:37

2. Jesus ama ọkpọñ mme idiọk owo oro, edi ama ọñwọñọ ndifiak ntiene mmọ eke edinyimede Enye nte Andikpep, Matthew 23:38, 39; Luke 12:40; 21:27; John 14:3; Utom Mme Apostle 1:11.

Notes

SE EKPEPDE EBAÑA

Utom Jesus mi ke ererimbot ekedi ndiberede usuñ Obio Ubọñ Heaven. Etop Esie ọtọnọde ke eritọñọ utom ukwọrọ-ikọ Esie tutu osim utit uwem Esie ke isọñ, ekedi ndiyarade Enọ emi Abasi ọnọde ererimbot ye ekọm urua emi akanade nte ekpe ke Calvary ke abaña idiọk-ñkpọ. “Enye ekedi ke ebiet Esiemọ, edi mmọ emi edide iman Esiemọ idarake Enye. Edi kpukpru owo eke edarade Enye, Enye ọnọ mmọ unen ndikabare ndi nditọ Abasi, kpa mmọ emi ebuọtde idem ke enyiñ Esie” (John 1:11, 12). Mme scribe ye mme Pharisee ekedu ke otu mmọ oro mikadarake Eyen Abasi.

Udori Iduhe Ke Mbubik

Ke ediwak ini Jesus ọnọ otu mme okpono Abasi emi item ete ke mbet ye ido obio mmọ ididaha mmọ isim Heaven. Mme scribe ye mme Pharisee ema enyene odudu ke otu mbon obio, ema enyuñ ekpono mmọ. Mmọ ekeda ọkpọsọñ ubọk ekama edu ukpono Abasi mmọ ke Jerusalem. Edi, Jesus ama ọfiọk ete ke eyeda se ikponde ikan itoro owo ye enyọñ-enyọñ edisana ido ndibọ unyime Ete nnyin emi odude ke Heaven. Mme ada-usuñ ke edu ukpono emi ekekere ete mmọ ekeme ndibiaña nsinsi Abasi emi ọfiọkde esit owo, kpa nte mmọ esikam ebiañade eke-mmọ-owo. Ikọ Abasi etiñ ete, “Ekuyak ebiaña mbufo; owo ikemeke ndibiaña Abasi: se ededi owo ọtọde oro ke enye edinyuñ ọdọk” (Ñwed Mbon Galatia 6:7). Jesus ama enyene ima abaña ukpọñ mmọ, ndien ke Enye ndisọñọ ntiñ ediwak ini mbaña idiọk-ñkpọ mmọ ekedi man mmọ ekut ndudue ke usuñ mmọ, ewọñde ekpọñ enyuñ ebọ ifiọk akpanikọ.

Ntak efen emi Jesus akasuade ọnọ scribe ye mme Pharisee ekedi man mmọ eken ekpekut ndudue oro mmọ ekenamde, ekunyuñ eduọ eduk ke ukem ndudue oro. Jesus ọdọhọ mmọ ete, “Koro ndọhọ mbufo nte, Edieke edinen ido mbufo mikanke eke mme scribe ye mme Pharisee, mbufo ididukke ke Obio Ubọñ Heaven” (Matthew 5:20). Jesus ama ọfiọk odudu emi mme scribe ye mme Pharisee ekenyenede, mmọdo Enye ekenyene ndiwut owo mme ndo eke edude ke edu ukpono mmọ, efiọk ete ke oro idighe nnen-nnen usuñ ndibe nduk ke Obio Ubọñ Heaven. Eyen Abasi ama ọfiọk ete ke imọ idikpa ke ubọk mme Jew, edi oro ikakpanke Enye ndikwọrọ akpanikọ, ikereke se editibede. Ekpekwọrọ Eti-mbuk Christ ọfọn akan oro mfin edieke mbet ekpenyenede uko nte Ete-Ufọk mmọ. Paul etiñ ete, “Yak mbufo enyene oruk esit emi okodude ke Christ Jesus: okposuk edi nte Enye ... Enye ọsuhọre idem, akabare osuk ibuot tutu ọsuñọ ke mkpa” (Ñwed Mbon Philippi 2:5-8).

Mbuọtidem Iduhe

Mme owo emi ikananake ifiọk ke abaña nnen-nen usuñ, koro Jesus ama etiñ ọnọ otu owo ye mbet Esie ete ke mme scribe ye mme Pharisee ema etie ke ñkpọ, itie Moses. Oro edi, mmọ ekedi mme mmọ emi ekeduñọrede Ibet Moses eda ekpep mmọ efen ke mme esop ukpono Abasi mmọ. Ọkpọkọfọn ye mmọ edieke mmọ ekpekenimde ke akpanikọ se mmọ ekekpepde enyuñ eda esin ke edu uwem mmọ. “Koro edieke mbufo ekponimde Moses ke akpanikọ, mbufo ekponim Mi ke akpanikọ; koro enye ekewetde abaña Mi. Edi edieke mbufo minimke se enye ekewetde ke akpanikọ, mbufo edinam didie enim ikọ Mi ke akpanikọ?” (John 5:46, 47). Ata akpan mfina edi ke mme owo emi ikenimke ofuri ikọ Abasi ke akpan ikọ ke ofuri esit mmọ, ikonyuñ idaha mbet uwem emi mmọ ekekpepde isin ke edinam. Mmọ ema eyom mmọ efen edu uwem ekekem se Ibet etemede, ke ini mmọ ewọñọrede eke mmọ esin ke edu mbufiọk ererimbot, enyuñ ekerede ete ke ndinam ntre, iyebọhọ ke nditre ndinam ikpọ ñkpọ Ibet. Jesus ama ọdọhọ ete, “Edi mbufo ekpanam mme ñkpọ emi, ikponyuñ itreke ndinam mmọ eken.”

Owo emi obiomde mbio eñwen ikpe ke idiọk-ñkpọ edi enyenede idiọk-ñkpọ ke uwem esie inyeneke ubọhọ ke iso Abasi. “Edi owo, emi ekpede ikpe mme anam oruk ñkpọ emi, onyuñ anamde kpasuk ntre, nte abat ete imọ iyebọhọ ubiere-ikpe Abasi?” (Ñwed Mbon Rome 2:3). Akpa ndudue emi Jesus okokutde ke uwem mme scribe ye mme Pharisee ke neme emi ye mbet Esie, eketie nte mmọ eteteme mmọ efen se enyenede ndinam, edi mmọ ikanamke ke idem mmọ. Ukem ido ukpono Abasi mme Pharisee edu ke ererimbot mfin.

Ifiọk Akpanikọ

Ọyọhọ ndo iba emi Jesus ekemende owut ekedi, ke abaña utom mme scribe ye mme Pharisee emi mmọ ekenamde man owo ekut. Ifiọk akpanikọ emi odude ke Eti-mbuk edi ndinam kpukpru nnọ Abasi. “Sededi eke mbufo enamde, enam ke ofuri esit, nte ñkpọ eke enamde enọ Ọbọñ, minamke inọ owo; sia mbufo efiọkde ete iyebọ Ọbọñ udeme nte utip mbufo. Mbufo enam utom enọ Christ Ọbọñ” (Ñwed Mbon Colossae 3:23, 24). Mme scribe ye mme Pharisee ekema itoro owo ekan itoro Abasi. Utip eke mmọ ekeyomde isañake ikekem ye se ekpekedide. Edieke mmọ ekpeketimde eyom itoro Abasi ke uwem mmọ, mmọ ikpekereke ibaña itoro owo. Usen uwem owo ke isọñ ekpri eti eti. Eti usuñ ndibiat enye edi ndida enye ntoro Abasi nnyuñ ñkwọrọ ima Esie nnọ nditọ owo, man ekpekabare mme owo esin ke Obio Ubọñ Heaven.

Idiọk-Ñkpọ Ntañ-Idem

Oruñ idiọk-ñkpọ emi akakarade uwem mme scribe ye mme Pharisee ekedi ntañ-idem. Mmọ ema itie ukpono ke mme itie usọrọ, ye mme ikpọ itie ke mme synagogue; ema ekọm ke añwa-urua, enyuñ ema enọ mmọ ikpọ enyiñ. Idiọk iduhe ke ndida ñkon-ñkon itie mme ndinyene ikpọ enyiñ, edi idiọk-ñkpọ odu ke ima emi owo enyenede ọnọ mmọ; ke owo esinde esit oyom mmọ, ye iseri emi odude ke ini owo enyenede mmọ. Mme scribe ye mme Pharisee ema eyarade efiọk ye mfuhọ, ete ke ikọ Abasi edi akpanikọ. “Koro Jehovah mme udim omonim usen abaña kpukpru se ikoñde, inyuñ idorode ke enyọñ, onyuñ abaña kpukpru se imenerede ke enyọñ: ndien mmọ eyesuhọre” (Isaiah 2:12). Ntañ-idem, emi ekedide akpan ndo kiet ke otu mme mmọ emi ekebatde idem ke edinen, ama ada mmọ ọsuñọ ke nsobo ye edidianare ñkpọñ Abasi ke nsi nsi. Ntañ-idem edi idiọk-ñkpọ emi owotde ukpọñ ke eyo emi kpa nte ekedide ke ini emi Jesus okodude ke ererimbot. Ekeme ndikut enye ke uwem mme owo ofuri ini, enyuñ ekeme ñko ndikut enye ke ufọk Abasi ke ndusuk idaha. Ke ini owo akade ufọk Abasi man okowut idem esie ke ikọ ntiense mme idaha esie, iyatesit Abasi itreke ndiduọ ndoro enye ke idem.

Ediwak owo edu, emi etiede nte mme Pharisee, eyom ñkoñ-ñkoñ idaha, edi Jesus ama ayarade nte mme owo miketimke ikama mme ikpọ itie mmọ. Abasi edi Ete nnyin, ndien Christ edi Andikpep nnyin. Jesus ikọdọhọke owo okunọ mme ada-usuñ nnyin ke Eti-mbuk ukpono, ima ye uteñe, edi Enye okoyom mme owo eti ete ke Abasi edi anditọñọ ye andimum erinyaña nnyin ñkama. Ñkukure ñkpọ se owo enyenede ndinam ke abaña erinyaña edi, enye ndinim ke akpanikọ, ọbọ onyuñ ọkwọrọ unana-utit mfọn Esie ọnọ mmọ efen. Mbet Christ edi mme asaña-utom, ndien owo eke oyomde ndidi akamba ke otu mmọ enyene ndidi akamba andisañutom ñkan. Mme ñwọrọ-nda ọkwọrọ-ikọ ke Eti-mbuk mfin edi mme mmọ oro eketimde edi mme asaña-utom. Owo eke anamde utom ke ofuri esit esieomo owot ntañ-idem.

Edisua Nnọ Ido Mbubik

Ikọ isuñi itiaita edu ke ibuot ñwed emi esuñide mme scribe ye mme Pharisee koro mmọ mikasañake ke uñwana emi Jesus akadade edi ke ererimbot, koro mmọ ekedide mbon mbubik. Emi ikedighe akpa ini emi Jesus asuade ọnọ oruk idiọk-ñkpọ emi, edi ke ifet emi, Enye etetim asua ọnọ mmọ koro mmọ mikenyimeke ndikop mme item emi enye ọkọnọde mmọ. Akananam Abasi Ete, mme Eyen, itiñke ikọ-nsua-nnọ ke akpa ifet emi Enye ọnọde item. Mmọ etiñ ke ima ye mbọm, “Mbufo edi ndien, nnyin ikpe ikọ”.

Jesus ama esitim etiñ ikọ ọnọ mmọ ediwak ini, edi idahaemi, akada ke idaha unyọñ, ndien Enye okoyom mmọ etim efiọk idaha mmọ ke iso Abasi. Akpanikọ eyenam kpukpru owo ewọrọ ufin, edieke mmọ edinyimede. Ke ini eyakde ofuri akpanikọ ke ọyọhọ idaha ye ke usuñ nte añwañade, mme owo eyenam ibat enọ Abasi ke abaña se mmọ ekedade Akpanikọ oro enam. Ke akpatre, ukem nte owo ekpekerede, Jesus ama emen ofut spirit Akpanikọ ye ekikere ndiyarare ke uwem mme andikot idem mmọ mme okpono Abasi, man akpada ukpuhọre edi ke uwem mmọ. Mme Ọkwọrọ-ikọ-Christ esinyene ukem mfihe oro ke esit ebaña otu erọñ mmọ, enyuñ esua enọ idiọk-ñkpọ ke ofuri ukeme mmọ. Ndusuk imaha edinam emi, edi odot ndikwọrọ Akpanikọ edieke anade mme owo ebọhọ ufin idiọk-ñkpọ.

Edikpọnọre Edidiọñ Nnim

Jesus ekedi ke ererimbot man ọdiọñ esit owo, edi edieke Enye okutde ete enen nte etiñ ikọ isuñi enọ ukpọñ, edinam oro odot. Edieke Akwa Ekpe-emem owutde iyatesit Esie ye ukpọñ anam idiọk, anie, mme nso-ñkpọ ekeme ndikpe ubọk nnọ utọ ukpọñ oro? Jesus ama etiñ ọnọ mme scribe ye mme Pharisee ete ke mmọ eberi usuñ Obio Ubọñ Heaven ebaha mme owo, oto ke ido mbubik ye idiọk nda-usuñ mmọ, emi ekedi ata idiọk edinam. Mmọ ekedi ñwọrọ-nda mme asua Eti-mbuk Jesus Christ emi edide ñkukure usuñ ndibe nduk ke Obio Ubọñ Heaven.

Ọkpọsọñ ukọbọ emi otode mmọ efen isọñke odudu ndiberi usuñ Obio Ubọñ Heaven mbaha owo. Edi mbubik edi akwa itiat iduọ. Mme owo ke etim ese mme mmọ emi edọhọde ete ke mme imọ idi anditiene Christ, ndien edieke mmọ ekutde owo mbubik ekese eyeduọ ekpọñ mbuọtidem. Mme owo eda kpukpru mme enyene ido ukpono ukem-ukem, enyuñ enim ete sia ndusuk mikemeke ndinyene eti edu uwem eke ekemde ye Ikọ Abasi, ke idighe mmem-mem mmọ efen ndinam ntre. Ke ntre owo mbubik ebeberi usuñ Obio Ubọñ Heaven abaha mmọ oro eke esede edu uwem esie.

Edi ke ñkañ eken, nnyin ikut uñwana Eti-mbuk nte ayamade ọwọrọ ke uwem owo eke ayakde uwem esie ofuri-ofuri ọnọ Abasi. Idara ye inemesit emi ayamade ọwọrọ ke uwem eti owo Abasi owut añwa-añwa nte ke usuñ Obio Ubọñ Heaven ana iñwañ ọnọ “owo eke amade.”

Ini Unyọñ Ọbọñ

Jesus amafiọk ete ke mme ikọ Imọ ekeduọ ke utọñ mme scribe ye mme Pharisee emi mikamaha ndibọ. Okosuk esisit ini man ekọñ Eyen-Abasi ke krọs, edi Enye okoyom mbon Jerusalem efiọk ete ke Enye okobiom mbiomo oro ke ufọn mmọ. Enye akpakatañ mme ọsọñ esit Jew emi ọnọ Idem Esie ke idem akpatre hour emi, edi mmọ ikakpañke utọñ inọ akpatre ikot Esie. Mbọm Abasi ebighi, edi edieke midaha enye nte akpan ñkpọ, ekeme ndibe mfep ke akpatre. Jesus ama etiñ ete ke mmọ ikọfiọkke ini edidi ndise mmọ, ke ntre ekpọñ ufọk mmọ enọ mmọ nte ndon. Itie-ukpono Abasi emi mmọ ekesidade etañ idem, emi ekenyuñ edade ewut ido Obio mmọ, Temple emi mmọ ekedade enam itie mbubine ye itie mbon ñwo, amakabare edi ndon.

Ke ini Eyen Abasi eketrede ndiduk ke Itie-ukpono Abasi emi ye obio Jerusalem, ubọñ Abasi ama etiene Enye ọkpọñ do. Ke ñkpọ nte isua ifañ obio Jerusalem ye Itie-ukpono Abasi edina ke ñwure. Idut emi ema eda mfuhọ emi edori ke ibuot mmọ koro mmọ ekesinde Jesus, Andinyaña. Edisin Eyen Abasi mfin emi eyeda ubierikpe ọnọ uwem ye esit owo kiet kiet. Nte ededi, uñwana emi asañade ye idorienyin ama ayama ọwọrọ ke esit ekim emi. Jesus ama ọñwọñọ ndifiak ntiene mmọ oro editiede ibet Enye edinyuñ edarade Enye. Ibat-ibat owo ema enyime Enye, kpa ke Jerusalem. Ọbọñ ikoyomke ndikpọñ mmọ ye unana ndọñesit. Enye eyefiak edi etiene mmọ. Emi edi odu uwem idorenyin emi ufọk Abasi akpanikọ enyenede mfin, enye onyuñ edi idorenyin nditọ Abasi ke kpukpru emana. Jesus ke afiak edi! Nso utọ utibe idorenyin!

Questions

MME MBUME

1. Siak kiet ke otu mme akpan ñkpọ emi Christ akasuade abaña ido ukpono Abasi mme scribe ye mme Pharisee.
2. Nso udori ke mme scribe ye mme Pharisee ekenyene ke ekikere mmọ ke ini mmọ enamde utom ikọ Abasi?
3. Esit nnyin ekpetie didie, edieke iyomde Abasi enemesit ke se inamde?
4. Didie ke owo ekeme ndikabare ndi akamba ke Obio Ubọñ Heaven, etiene nte Jesus etemede?
5. Siak akpa utip mbubik ido mme scribe ye mme Pharisee.
6. Ikafañ ke Jesus asua ọnọ ido mbubik ke ibuot ñwed emi?
7. Abasi ese didie mbubik mfin emi?
8. Nsọñ esit akada nso ufen etiene idut mme Jew?
9. Nso akwa idorenyin ke Jesus akayak ọnọ mbet? Nte idorenyin oro ọwọrọ baba ñkpọ kiet ọnọ ererimbot mfin?