Lesson 269 - Senior

Memory Verse

IKỌ IBUOT: “Idiọk-ñkpọ ndusuk owo eyarade, ebem iso ewọrọ ubierikpe; edi idiọk-ñkpọ ke etiene ndusuk owo ke edem” ( 1 Ñwed Timothy 5:24).

Cross References

I Ke Idak Ibet

2. Owo eke anamde mbọhọ-iduñ esie idiọk-ñkpọ edue Abasi, Leviticus 6:2, 3; Numbers 5:6;

3. Edikabare esit ntiene Abasi asaña ye edinam nsana-nyak ke kpukpru ñkpọ emi owo ekenyenede ke idiọk usuñ onyuñ adian ubak kiet ke itie ition, Leviticus 6:4, 5; Numbers 5:7

4. Edieke mikemeke ndinam nsana-nyak nnọ owo oro, mme oruk esie, akana ekabade ekpe enọ Abasi, Numbers 5:8

II Ke Eyo Mme Anditiñ ntiñ-nnim ikọ

1. Idiọk-ñkpọ ye idiọk edinam ekeda mkpa esọk ukpọñ owo, edi ediwọñọre ñkpọñ idiọk, nyuñ nnam nsana-nyak, nsaña nte ọfọnde nyuñ ntre ndinam idiọk-ñkpọ akada nsinsi uwem ọsọk ukpọñ owo, Ezekiel 33:14-16

III Ke Emana Mfọn

1. Jesus ama owut añwa-anwa nte ke kpukpru owo eke eyomde ndinam emem ye Abasi enyene ñkpọ ndinam emem ye nditọ-ete mmọ, Matthew 5:23, 24

2. Edikabare esit Zacchaeus edi uwut-ñkpọ nte owo ekemede ndinyene edifen nto Abasi mbemiso enye anam nsana-nyak esie ama, edieke enye anamde eñwọñọ ke akpanikọ ọnọ Abasi ete imọ iyenam nsana-nyak, Luke 19:8, 9

Notes

SE EKPEPDE EBAÑA

Ke editim nnam ikọ emi nsana-nyak, añwaña, ọwọrọ ete, edifiak mmen se owo okoyipde ñkayak nnọ nnen-nnen owo emi ekenyenede; utom edinọ ukem-ukem ñkpọ ke ibuot ñkpọ emi okosopde mme ekebiatde. Ke ofuri ñwed Abasi nnyin imokut ite item ke abaña nsana-nyak asaña kiet ye se idiọk owo anamde ke ini enye afiakde ọkpọñ usuñ idiọk aka ndinam ñkpọ nnọ odu-uwem Abasi.

Ediwak ini ke owo eduede Abasi, mbon efen esikabare ebọ ufen ke ntak idiọk-ñkpọ oro. Oro edi ofuri akpanikọ. Ke ini owo anamde mbọhiduñ esie idiọk enye edue Abasi kpa ke edinam oro, koro enye abiat kiet ke otu mme Ibet Abasi. Abasi odu ke mbeñidem ndifen ke idiọk-ñkpọ emi mme owo ekenamde edue Enye edieke mmọ etuade mkpọfiọk, edi Enye oyom owo eneñere usuñ esie ye owo emi enye okotukde mme ekeduede oto ke idiọk-ñkpọ esie.

Mme Mbet Abasi

Ke otu Ibet emi ekebọde ke Obot Sinai, ibet edimen ñkayak mme nsana-nyak ama odu. Ndisana ñkpọ emi owo akadade ke idiọk usuñ nyak mme ñkpọ emi eyipde, ekenyene ndida itie ke usen emi edade uwa usio-isop esok Abasi. Ibet ama owut ete ñkpọ emi edade ke ñwo, ke nsu, mme ke abiaña kiet ekededi, enyene ndida ñkayak nnọ andinyene enyuñ edian ubak kiet ke itie ition ke ekọm-urua ñkpọ oro.

Edieke owo eduede mbọhiduñ esie ke emi oyipde ñkpọ esie, ndien ndusuk mbọhiduñ esie idiọñọke ete ke enye ama oyip ñkpọ oro; onyuñ edieke enye ọkọdiọñọde edi ndusuk ntiense ikoduhe man eda andiyip eka ikpe; mbọhiduñ esie inyeneke ndibiom enye ikpe ke abaña ñkañ-idem esie. Ke esop nditọ Israel akana ntiense iba mme akande oro edu ndien ekeme ndibiom owo ikpe. Edi idighe ntre ke Esop Ubierikpe Abasi. Abasi ọfiọk esit kpukpru owo, onyuñ ọdiọñọ ofuri idiọk-ñkpọ emi owo akanamde; mmọdo Abasi ididarake owo emi adade uwa usio-isop idiọk ido edi ediyom ọyọhọ edifen ke mme idiọk-ñkpọ esie tutu enye akanam nsana-nyak ọnọ mbọhiduñ esie ke kpukpru mme idiọk edinam emi enye akanamde.

Mbet ke abaña edisana uwem okoñ idaha, ndusuk okoñ idaha ke idak emana mfọn akan nte ekedide ke idak ibet. Nsana-nyak edi akpan Ikọ Abasi kiet nte edikabare esit edide. Ke owo enyenede erinyaña, eyetiñ ayarade, edieke enye okoyipde ñkpọ eyenyuñ asana ayak; enye eyebeñe efen enọ imọ ke mme nsu, mme mbuk eke midighe akpanikọ, ikọ ebiari ye mme edinam efen ọkọrọ ye ikọ emi akadade ufen ọsọk mbon efen. Abasi eyeyom owo anam kpukpru emi, Enye ñko eyenọ odudu ye mfọn eke ekemde ndida nnam mmọ. Owo eke enyenede ata ubiom-ikpe ke mme idiọk-ñkpọ esie, iditreke ndiyom ubọhọ, ekọm-urua okpokpon nte okpokpon; andinam nsana-nyak ñko idikereke ibaña ufen emi enye edinyenede ndibọ. Se ededi enye eyenam ye idaresit man mbiomo idiọk-ñkpọ efihede enye. Ufọn iduhe ndidọhọ ete ami mmama Ọbọñ ke ofuri esit, ye ke ofuri ukpọñ, ye ke ofuri ekikere, ye ke ofuri odudu, ibọhọke ima oro enyik akani uwem ebe efep onyuñ anam enam nsana-nyak ke kpukpru idiọk emi ekenamde.

Ukem-Ukem Usuñ

Okposuk edi mme owo ye satan eñwanade, Ikọ Abasi ikpuhọkere ke adaña ediwak isua emi. Nditọ Israel ema eñwana ndiwọñọre se Ikọ oro ọwọrọde man ekekem ye idiọk uwem ye idiọk udọñ mmọ, edi mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ ekeda nte mme ekpeme obio nditeme nnyuñ mkpep mme owo nte ke Abasi ọsọñọ ada ke ikọ Esie. Nditọ Israel emi okotode ke ntak ukpono ndem ye mme idiọk-ñkpọ eken etañ mmọ eka ke Babylon, ema etọt enọ Ezekiel, anditiñ ntiñ-nnim ikọ ete ke usuñ Abasi idighe ukem-ukem. Edi nditim ñkpep, Ñwed Abasi ayarade owut nnyin ete ke usuñ nte Abasi adade anam ye nditọ owo ikpuhọkere ke ofuri emana.

Abasi ama emen usuñ nte uduak Esie edide ukem-ukem owut Ezekiel, ete “Jehovah ọdọhọ ete, Ma uwem Mi, mkpa idiọk owo inemke Mi esit, edi idiọk owo akam akabare ọkpọñ usuñ esie, ndien odu uwem” (Ezekiel 33:11). Abasi ọkọdọhọ ete edinen ido eti owo idinyañake enye ke usen emi enye eduede, do enye idikemeke ndidu uwem ke edinen ido idem esie ke usen eke enye eduede edieke enye akanamde idiọk-ñkpọ. Ediwak owo ekere ete eyemen edinen ido mmọ edori ke udomo-ñkpọ Abasi ñkañ kiet, ndien Abasi ada odomo ye mme idiọk edinam mmọ emi edoride ke ñkañ eken. Mmọdo mmọ ekere ete enye emi edidobide akan, edide edinen ido, mme idiọk ido, oro ke edida ebiere ikpe enọ ukpọñ mmọ, edi utọ ekikere oro iduhe ke baba itie kiet ke Ñwed Abasi. Ikọ ọdọhọ ete, “Koro owo ekededi eke edinimde ofuri ibet, edi eduede ke nde kiet kpọt, amakabare edue isop ke ofuri ibet” James 2:10).

Ke ñkañ eken, nsinsi Abasi emi usuñ Esie mikpuhọkere owuk ete, idiọk owo okukpa ke idiọk-ñkpọ esie ke usen emi enye ọwọñọrede ọkpọñ idiọk esie, akabare anam se ifọnde ke enyin Ọbọñ. Nte ededi edieke enye oyomde ndiwut ata edikabare esit, edieke enye ekedide anam-idiọk enye “ama ayak ñkpọ ubiọñ, ayak se enye adade ke ñwo, asaña ke mme ewuhọ uwem, minyuñ inamke mme ukwañ-nkpọ” (Ezekiel 33:15). Nte uduak efen ọfọn akan emi? Esit akpanikọ ọbọrọ ete ke kpukpru usuñ Abasi edi ukem, inyeneke se etiñde edian!

Edikabare Esit ke Akpanikọ

Ke mme usen oro uyo John ọduọk-owo-mmọñ okofioride ke akai-ikọt ye etop mbeñidem ndisobo ye Andinyaña, enye ama enyik akpanikọ emi akasakde nte ikañ esin ke esit nditọ owo. Etop oro ekedi mfefere edi utom emi enye akanamde ama odobi: “Ekabare esit koro Ubọñ Heaven ke ekpere” (Matthew 3:2). Ekese owo ema ekanare John ekuk man ekop utibe etop esie enyuñ enam mbet ke abaña edinen ido emi enye eketemede. Mme Pharisee emi ekebatde edinen ido enọ idem mmọ, mbon ikọ Abasi eyo oro, ema edi ndikop etop John ñko, edi John ama ọfiọk esit mmọ onyuñ asua ọnọ mmọ añwa-añwa. “Esioño naña mfri eke ekemde ye erikabare esit” (Matthew 3:8). Ọyọhọ edikabare esit enyene ndiñwum mme mfri kpukpru ini, edide andikabare esit ekedi owo emi enyenede eti edu-uwem, mme ekedi ata anam-idiọk.

Erinyaña Zacchaeus, enyene-ñkpọ owo Publican oro, etie nte uwut-ñkpọ ke abaña ata edikabare esit. Ini kiet ekediọñọ enye nte ata anam idiọk-ñkpọ oto ke se mme owo emi ekekanarede Jesus ekuk ekekunide ete Enye aka esen ke ufọk anam-idiọk; edi Zacchaeus ikedighe aba anam-idiọk. Zacchaeus okoyom ndikut Jesus, ndien ikedighe ke ikpu-ikpu. Ntre kpukpru owo emi eneñerede eyom Jesus enyene ndikut Enye. Zacchaeus ama odip idem esie ke enyọñ eto sycamore, edi ke itie oro enye eketiede, ke enyọñ eto, erinyaña Abasi ama ekem enye udeme. Jesus ọkọdọhọ mme owo ete, “Eyen owo ekedi ndiyom ndinyuñ nnyaña se isopde” (Luke 19:10).

Nso ñkpọ ekedi idiọñọ ye mme mfri erinyaña Zacchaeus? Enye ama ada Ọbọñ ke idara esin ke ufọk ye ke esit esie. Emi edi ñkukure usuñ owo ndibọ Abasi nnyene ke uwem esie. Enye ikoyomke ñkpọ baba kiet odu ke ufọt esie ye erinyaña ukpọñ esie, kpa idem inyene esie. “Ọbọñ ke nnọnọ mme ubuene ubak inyene mi, onyuñ edieke ñkọbọde owo ñkpọ ke ñkan-ubọk nsosio usiene utim ikanañ” (Luke 19:8). Ekpri akari ñkari, ọbọ-utomo owo Jew ama onyime ndisana se enye ọkọbọde ke idiọk usuñ nyak utim ikanañ. Erinyaña Abasi esinam owo oyom ndida kpukpru se ikenyenede mbon efen ñkayak.

Edinam Emem

Usua ye idiọk-esit edi mme idiọk-ñkpọ emi mikemeke ndisọñọ nsine owo Abasi ke esit. Ima edi akakan ñkpọ emi asañade ye mbuọtidem owo Abasi, ndien utọ mbuọtidem oro ikemeke ndiduñ ke esit owo emi minyeneke ima mme ke esit emi osiode usiene. Jesus eketiñ añwa-añwa abaña emi ete, “Mmọdo edieke adade enọ fo edi ke itie-uwa, onyuñ etide do ete, eyen-ete fo enyene ikọ ye afo, kpọñ enọ fo do ke iso itie-uwa, ka kebem iso nam emem ye eyen-ete fo ndien di diwa enọ fo.” (Matthew 5:23, 24). Odot nditim mkpeme ke ini ibọñde akam inọ Abasi, man inam emem ye eyen-ete nnyin, ikunyuñ iñwana ndikpono Enye ye ubiom-ikpe ke esit nnyin.

Ikọ Ntiense Emi Owo Mikemeke Ndineni

Ata akpan ufọn efen emi edide uduak Abasi ke abaña nsananyak edi ikọ-ntiense akpanikọ emi ọsuhọde ye enye emi anamde nsana-nyak enọ, ndien ediwak ini ikọ-ntiense esie esika ebine mmọ emi edide, ndusuk ikpenyeneke ifet ndikop mbuk Ikọ Abasi emi. Mme mmọ emi enyenede ikpọ itie ke ererimbot inyeneke baba ifiọk kiet ibaña ukpep-ñkpọ Christ, edi ke adaña emi eyararede idiọk-ñkpọ enyuñ enamde nsana-nyak enọ mmọ, akpanikọ ọwọrọ ana mmọ ke iso nte ke Abasi ekeme ndikpuhọre esit ye uwem owo. Ikọ Abasi emi enyikde owo ndikpe isọn esie, mmen se okoyipde ñkayak, nyarade mme nsu esie nnyuñ nnam efiọk ebaña mme ikpọ idiọk-ñkpọ esie, edi se inamde mbio ererimbot enim ke akpanikọ.

Esop Ubiere-Ikpe Heaven

Nsana-nyak asaña ye ndineñere kpukpru ndudue emi adade ufen ọsọk mbon efen. Enye asaña ye ndudue emi otukde mme ñka, mme ufọk utom, mme edibiat mbet isọñ obio. Owo emi eduede ekeme nditre ndifiọk mbaña ndudue oro edi ikpanke anam-idiọk ndinam nsana-nyak nnọ enye. Mbet ukara ndomo kiet ikpanke edinam emi abañade nsana-nyak. Nte uwut-ñkpọ, mbet obio enyene udomo ini ọnọ ndusuk isọn, ye mme ñkpọ ubiọñ, ndien ke ini oro ebede mbet ibọpke aba akama isọn, edi Abasi iyakke isọn ndomo kiet ebe. Ini ñko ikemeke ndimen eti edinam emi owo ekpenyenede ndinam mfep. Idaha ukara ke ndusuk obio enyene mbet emi ekemede ndibiat isọn emi ebighide akaha efep, edi mkpe-ubọk baba kiet emi abañade idiọk isọn iduhe ke Esop Ubierikpe Heaven. Otim ọfọn ndineñere kpukpru ñkpọ ke ini uwem, adaña nte mbọm osuk ọsuhọde ndinam ikpe etebe owo, akan ndibet tutu eda kpukpru ñkpọ ewọrọ ke iso Ebiere-ikpe ofuri ererimbot emi edinọde ubiere-ikpe ye unana mbọm.

Nsana-nyak emi otukde mbon efen, onyuñ adade unan, mme ubiak ọsọk mbon efen edi ata ọkpọsọñ ñkpọ. Edieke edide ata akwa idiọk-ñkpọ, anam idiọk emi atuade mkpọfiọk enyene ndiyarade ndudue me idiọk-ñkpọ esie ikpọñ-ikpọñ. Se Abasi oyomde oto enye edi oro. Edi ke ndusuk idaha enye ikemeke ndiyọ kpukpru ikpọñ. Mmọdo eyeyom ọkpọsọñ akam ye edibet Abasi man enye otim ofiọk se Abasi oyomde enye anam ke abaña utọ ñkpọ ntre. Edi nnen-nnen ndimen mmọ nneme nnọ ọkwọrọ Ikọ Abasi emi ekemede ndinọ item nnyuñ ññwam enye ke akam. Ediwak ini ọkwọrọ ikọ emi ama ekebem iso enyene ifiọk abaña mme oruk ñkpọ emi ekeme ndinọ owo emi anamde nsana-nyak item emi ọfọnde.

Ekenyaña ye Ntak

Nsana-nyak edi se enyenede ndikere mbaña ke ini eyomde erinyaña, koro Abasi idifenke ke idiọk-ñkpọ owo tutu owo oro onyime sia odude ke ukeme esie ndineñere kpukpru ndudue emi enye akanamde mbon efen. Abasi esitat esit anam-idiọk onyuñ owut enye mme idiọk uwem esie emi ekebede. Ndusuk ini esiyom eda ediwak isua enam kpukpru nsana-nyak emi Abasi okowutde owo ke ekpri ini, edi Abasi idibiọñọke owo ndibọ erinyaña ke mme isua oro edieke enye ọñwọñọde ọnọ Abasi ke mbuọtidem ete iyenam mme nsana-nyak oro. Zacchaeus ama enyene erinyaña mbemiso enye anam nsana-nyak, enye ama ọdiọñọ ete ana imọ inam, ndien onyuñ ọñwọñọ ndinam mmọ. Ndien kpa nte enye okonimde eñwọñọ esie, enye ama omum erinyaña esie akama. Zacchaeus ekemek ndikpe utip utim ikanañ, edi iduhe itie ke Ñwed Abasi emi etiñde ete ke Jesus ama ọdọhọ enye anam ntre, mme ndinam ekikere ekọm-urua oro nnọ enye. Ke emana mfọn emi Abasi esineñede ọdiọñ mbon emi enamde nsana-nyak mmọ ke usuñ eke enende, Naira kiet ke ekọm-urua ñkpọ Naira kiet.Idara odu ke ndinam nsana-nyak. Emem Abasi ọfiọrọ ke esit owo kpukpru ini emi owo eneñerede idiọk edinam esie. Ediwak nditọ Abasi esitiñ ke ikọ-ntiense ebaña nte mmọ ekekopde inemesit ke akpatre nsana-nyak emi mmọ ekenamde, ndien ọdọñ mmọ nte ekpekade iso enam mme nsana-nyak efen man oto do mmọ efiak enyene akwa inemesit.

Questions

MME MBUME

1. Didie ke uwa usio-isop asaña ekekem ye nsana-nyak ke idak ibet?
2. Nso ekọm-urua ke enye emi ekeduede esinyene oto nsana-nyak ke idak ibet?
3. Anie esibọ usiene edieke enye emi eduede me oruk esie miduhe ke uwem?
4. Tiñ se Abasi akayarade ọnọ Ezekiel abaña nsana-nyak.
5. Nso ufọn ke Jesus okonim ke abaña ediyarade idiọk-ñkpọ ye nsana-nyak?
6. Esit Zacchaeus eketie didie ke abaña nsana-nyak ke ini enye ama ekenyene erinyaña?
7. Nte Abasi anyaña owo ndomo kiet emi miyomke ndinam nsana-nyak?
8. Nso akakan ufọn osim mbon ererimbot oto ke edinam nsana-nyak owo Abasi?
9. Nso akakan ufọn osim owo Abasi ke idem esie?