John 19:31-42; Matthew 27:62-66; John 20:1-31

Lesson 276 - Senior

Memory Verse
IKỌ IBUOT: “Osuk esisit, ndien ererimbot idikwe Mi aba; edi mbufo ke ekut Mi: Sia Ami ndude uwem, mbufo eyedu uwem ñko” (John 14:19).
Cross References

I Mkpa Ye Edibuk

1. Mme Jew ekebọ ntọt eda esọk mbon-ekọñ Rome man oto do mmọ enam Je

sus akpa usọp-usọp, John 19:31, 32

2. Jesus ama akpakpa ama, edi kiet ke otu mbon-ekọñ ada eduat okim Jesus ñkañ, John 19:33-37; Zechariah 12:10

3. Joseph ye Nicodemus ebọ okpo Jesus, ediọñ enyuñ emen Enye ekebuk ke udi emi Joseph owo Arimathaea okotuñde onim ọnọ idemesie, John 19:38-42; Matthew 27:60; Mark 15:43-46; Luke 23:50-53

II Edikpeme Udi

1. Ema eti mme ikọ Jesus, ete ke Enye eyetọñọ ntak eset ke ọyọhọ usen ita, Matthew 27:62, 63; John 2:18-22

2. Mme Pharisee ye ikpọ oku ekefehe ndik mbak mme mbet edidi ke okoneyo ediyip okpo Jesus, Matthew 27:64

3. Pilate onim mbon ukpeme, enyuñ efik ufik-ñkpọ ke itiat emi ekedade ekibi ke udi mbak mbet ekuduk do, Matthew 27:65, 66

III Eriset Ke Mkpa

1. Ke ọyọhọ usen ita, mbemiso usiere, Angel Jehovah ama ọsuhọre oto ke Heaven edikpat itiat osio ke inua udi, John 20:1; Matthew 28:1, 2

2. Jesus Christ eset ọwọrọ ke udi ndidu uwem ke nsinsi, Matthew 28:6; Mark 16:6; Luke 24:5-7; 1 Ñwed Corinth 15:4-6; Eriyarare 1:8, 18

3. Mary Magdalene emi akabakde edi ke udi, efehe eketiñ ọnọ Peter ye John, John 20:1, 2

4. Peter ye John esọp itọk efehe eka ke udi ndise se itibede, John 20:3-10; Luke 24:12

5. Mary ama ada ebighi ke udi onyuñ ọbọ utip ke ini Jesus ayararede idem ọnọ enye, John 20:11-18

IV Ediwut Mbet Idem

1. Ke ukem usen oro ke mbubreyo, ke usen Ọbọñ, Jesus owut mbet Idem ndinọ mmọ item nnyuñ nnam esit mmọ enem, John 20:19-23; Mark 16:14-18

2. Thomas emi ekotde Didymus ikeduhe ke akpa ini emi Jesus okowutde mbet Idem, ntre enye ikenimke ke akpanikọ ete ke Jesus ama eset, John 20:24, 25

3. Ke ọyọhọ usen itiaita ñko ke usen Ọbọñ, Jesus ayarade idem ọnọ mbet ọyọhọ ikaba, Thomas onyuñ odu do, John 20:26

4. Jesus emen eyighe ke esit Thomas efep, John 20:27-31

Notes
SE EKPEPDE EBAÑA

Mme Esit Mfuhọ

Mme andibuọtidem ye Jesus emi etienede Enye – kpa mbet Esie, ebak edemere ke akpa usen urua emi adianade usen mkpa Christ. Eke mmọ ikedighe inem-inem ebuana, ke ñkañ eken, esit mmọ ama ọfuhọ eti-eti tutu ekpere ndibuñọ. Emen Christ, edima Andikpep ye Ete mmọ, ekpọñ mmọ, eketuhọre enyuñ ewot Enye ke krọs. Jesus edi kiet emi akanamde mme nsio-nsio ikpọ ñkpọ ye mme utibe-ñkpọ ke ufọt mmọ; Enye emi ekekpepde mmọ ndikpere Abasi, Enye emi eketiñde mme inem-inem mbuk abaña Heaven ye ukut hell ọnọ mmọ; Enye emi mmọ ekebuọtde idem ete ke Enye edidi Edidem ye Andifak mmọ. Idahaemi, idorienyin ye uduak, ekikere ye udọñ mbet Jesus ama ọdọk eti-eti ke enyọñ ke mme isua emi mmọ edude ye Jesus ke iñwañ utom ukwọrọ ikọ Abasi, edi ke ñkpasip usen kiet kpukpru idorenyin mmọ ema ekabare edi ikpikpu.

Mme mmọ emi ekebuọtde idem ye Christ ema ekpeme ye Jesus ofuri usen oro ọkọkọñọde ke krọs. Mmọ ema enyuñ ekut ini emi ekim okofukde isọñ ke ufọt uwemeyo. Mmọ ema ekop nte ata Edinen Eyen Abasi ọbọñde akam erifen ọnọ mme andituhọre Enye; mmọ ema ekop nte Enye ọñwọñọde nsinsi uwem ọnọ kiet ke otu inọ iba oro ekekọñde ke krọs; ñko mmọ ema ekop nte Jesus okotde Ete Esie ke ọkpọsọñ uyo ete “Abasi mi, Abasi mi, Nso inam Afo ọkpọñde Mi?” Ekpri otu mbon mbuọtidem oro ema ebighi ye Ọbọñ Jesus tutu Enye ayak anana-ndo uwem Esie; edi mmọ iketimke ifiọk akwa ufọn emi mme ñkpọ oro mmọ ekekutde, ekenyuñ etiede ntiense ebaña, enyenede ọnọ mme idiọk owo ke ererimbot.

Joseph Ye Nicodemus

Ke ndo-ndo oro Jesus ama akayak uwem Esie, Joseph owo Arimathaea ama edi ke ọtọ Pilate edibeñe okpo Jesus. Pilate ama odu ke mkpaidem ete mme Jesus ekeme ndisọp mkpa ntre, enye osio asaña-utom kiet ọdọñ man ọfiọk akpanikọ; ndien enye ama ọnọ Joseph odudu ndimen okpo Jesus. Nicodemus ama edi ediñwam Joseph, ndien mmọ mbiba ema enam utom emi usọp-usọp: ekọñọre okpo Jesus ke krọs, ewañ okpo oro ke afia ọfọñ linen, eyet Enye edinem utebe aran enyuñ ebuk Enye ke obufa udi emi Joseph okotuñde ke aba itiat ke iñwañ ekpere ebiet emi ekekọñde Enye. Mme mbet emi ekedude ke itie krọs ema efiọk ebiet ye udi emi ekebukde Jesus, mbemiso mmọ enyọñ ufọk ye mfuhọ ke isọñ esit. Sia ndañ-nsiere oro ekedide Sabbath, ikeduhe ñkpọ ndomo kiet emi ekekemede ndinam ibọhọke tutu osim ke akpa usen urua.

Ata Nnen-Nnen Passover

Kpukpru mme ntiñ-nnim ikọ ye kpukpru Ikọ Abasi ke abaña mkpa Jesus ye edibuk Esie ema ewọrọ esu ofuri-ofuri. Mme Jew ikọfiọkke ite ke usen mbeñe-idem mbaña usọrọ utit isua eke mmọ ekenamde ekedi man ewot ata Passover – idighe mbiet ñkpọ, ikonyuñ idighe mbukpọñ ñkpọ emi edidide, edi, edi ata Passover. “Koro emowot Passover nnyin, kpa Christ” (1 Ñwed Corinth 5:7). Okposuk edi nte ema ekenenim tọñọ ke eritọñọ ererimbot ete ke Jesus onyime ndiyak uwem Esie nnọ nte odu-uwem uwa man mme idiọk owo ekpebọhọ ekpenyuñ edu-uwem, Abasi ama osuñi kpukpru mmọ emi ekenyenede ubọk ke mkpa Christ. Mme Jew inyeneke ubiom-ikpe emi ikpọñ. Kpukpru mme idiọk-ñkpọ emi mme owo ekenamde mbemiso Christ amana, ye enye emi enamde ke Christ ama akakpa kpukpru oruk idiọk-ñkpọ oro enyene ubọk ke mkpa Christ; ndien ñkukure usuñ ndibọhọ ubiom-ikpe idiọk-ñkpọ oro edi owo ndika ke eto-mkpa Christ nnyuñ nyom iyip ufak ye mbọm “ndien nyekut iyip oro, nnyuñ mbe mbufo” (Exodus 12:13). Jehovah Ata ọkpọsọñ ọdọhọ mme ikọ emi.

Enyene-ndik iyaresit emi mme Jew ekenyenede ye Jesus ikenyeneke adaña. Idiọk-esit emi anam mmọ esioño mbon-ekọñ Rome edọñ ete eka ke mme krọs ekebuñ mmọ emi ekọñọde ukot man oro anam mmọ esọp ekpaña; edi mbet ye item Abasi ke abaña Eyen-Erọñ Uwa edi “ekunyuñ ebuñ baba ọkpọ esie kiet” ndien ñko “Mbufo ekuyak ndomo esisit adañ esiere usen; ekunyuñ ebuñ baba ọkpọ kiet.” Spirit Abasi ebe ke inua andiwet Psalm etiñ ete “Enye ekpeme kpukpru mme ọkpọ Esie: baba kiet ibuñọke” (Psalm 34:20). Mbon-ekọñ ema ebuñ ukot owo iba emi ekekọñde ye Jesus ke krọs, edi odudu Abasi emen ubọk mmọ efep, mmọ inamke ukem oro ye ọkpọ Jesus. Ke akpan, ikedotke ndibuñ ukot Jesus man anam Enye ọsọp akpa koro Enye ama ebemiso akpa. Kiet ke otu mbon-ekọñ ada eduat okim Jesus ke ñkañ; “ndien idaha oro iyip ye mmọñ eto do ewọrọ.” Ndien unan emi akabare edi ñkpọ idiọñọ ọnọ mmọ emi etiñde ikpikpu ikọ minyuñ inimke ete ke Jesus ama akpa ke akpanikọ.

Ikpikpu Ukpono Abasi

Ikpikpu ido edinim Sabbath akanam mme Jew enyene udọñ ndikọñọre mme okpo oro mfep ke krọs, edi nte oro ekedi ñkukure ntak? Nte ikedighe ọkpọsọñ ñkpọ inọ mmọ ndida ukot ntigha akwa ñkukim ubiom-ikpe esit mmọ? Mme Jew ema enam ata akamba idiọk-ñkpọ ndien ekpri uyo oro ke esit obiom mmọ ikpe. Mmọ ekere ete edieke mikwe aba okpo oro, ubiom-ikpe eyekure ke esit mmọ, ndien mmọ eyeka iso ndinam utom Ikọ Abasi enyin-owo. Edi bet! Owo ikemeke ndibiaña Abasi! Enye okut ata ntọtuñọ uduak esit owo mbemiso Enye edise utom ubọk owo. Ñwutidem ido-ukpono Abasi ikemeke ndikwọhọre idiọk-ñkpọ usua ye uduọk iyip ke esit mmọ mfep. Mme Jew ekesuk efefiop esit ke ndisua Christ, ke ini mmọ esuk edomode ndinem Abasi emi okutde kpukpru ñkpọ esit ke edinim ibet Sabbath. Se ikpade owo idem edi nte mme owo minyimeke ndikpuhọre. Mmọ ke eñwañwana ndinem Abasi esit ini kiet ke urua ke ndinam utom emi mme owo ekutde ke enyin, enyene eti edu-uwem, etiñ enyin ke ibet, edi esit mmọ ọyọhọ ye idiọk-ñkpọ, odoro, inyuñ inyeneke ñkabare esit.

Mme Edinam Owo

Ediwak mme adaha ukara mme Jew ikenyeneke mbuọtidem ke idem mmọ baba kiet. Ediwak ibat mmọ ema ekut Nicodemus ye Joseph nte mmọ ekekpatde itiat eberi ke inua udi emi ekebukde Jesus. Idaha oro mmọ eti ukpep-ñkpọ Jesus ke ini mmọ ekeyomde idiọñọ eto Enye, emi ekekpepde ete “Ewuri temple emi ndien nyediọñ enye ke usen ita” (John 2:19). Ke itie ikpe nsahi, mme Jew eñwana ndikabare mme ukpep-ñkpọ Jesus emi Enye eketiñde ọnọ mmọ nsin ke usuñ idem mmọ, edori Enye ikọ ete ke Enye okoyom ndiwuri temple emi mmọ ekebọpde; edi ke esit mmọ, mmọ ema efiọk se ukpep-ñkpọ Jesus ọkọwọrọde. Mmọ etiene Pilate eketi enye ete ke Jesus ama ọñwọñọ ọnọ mbet ete Imọ iyeset ke ọyọhọ usen ita. Mmọ eyom ete edian ufik-ñkpọ ke inua udi mbak ñkpọ baba kiet edibe oduk, ñko yak mbon-ekọñ etie ekpeme udi mbak mbet ediyip okpo Jesus efehe. Mi ñko nnyin ikut akpanikọ “Koro ifuresit owo otorode fi” (Psalm 76:10). Kpukpru ikpikpu nnyaña-idem mme adaha ukara mme Jew ekenamde, Abasi ama akabare emen onim nte ñkpọ ntiense ọnọ mme esit unana edinim ke akpanikọ, se idide akpanikọ ye odudu eritọñọ ntak nset Christ.

Odudu Eriset

Ke usen-ubọk oro Christ ekesetde, uñwam efen ikeduhe emi ekeyomde. Ikekemeke ndisọsọp mmen okpo mfep ke udi, koro mme ndima, mme Apostle ema ekut ọfọñ linen oro ekedade efuk okpo Jesus ye afia ọfọñ emi ekedade edori Jesus ibuot nte ewañde mmọ ediye-ediye enim ke ebiet ke idem mmọ. Mme ufan Jesus ikemenke Enye ifep; baba eti ufan kiet ikpamaha ndisuene edisana okpo ufan esie ke ndimen okpo oro iferi. Jesus ọtọñọ ntak ọbọ uwem emi Enye akayakde ọnọ ererimbot ada enyene. Mbemiso usiere akpa usen urua ke ema ekekọñ Jesus, Spirit Christ ama afiak okoduk Idemesie, ndien eriset ke mkpa ama ọwọrọ osu: “Edi Abasi ama atat ubiak mkpa anam Enye eset: Koro mkpa mikemeke ndimum Enye ñkama” (Utom Mme Apostle 2:24). Ufik-ñkpọ mme okop-odudu mbon ukara Rome asiaha, mbon-ekọñ enyek enyuñ esat nte owo mkpa, emen itiat efep ke inua udi. Jesus eset ọwọrọ ke udi, akan mkpa, hell ye obio ekpo. “Ke akpanikọ ema enam Christ eset ke mkpa nte akpa mbuñwum ke otu mmọ emi edede” (1 Ñwed Corinth 15:20).

Akamba ye edinem utibe mbuk eriset Jesus ke mkpa ikesimke kaña mme iban emi ekedude ye mme mbet Esie, sia mmọ ema ebak ekpọñ ufọk mmọ ke ndañ-nsiere usen-ubọk man eketim okpo Jesus. Esit mmọ ọkọyọhọ ye mfuhọ nte mmọ esañade ke ekim usen-ubọk esuhọre eka ke udi. Ke mmọ ekperede udi, mmọ edighe koro akwa itiat emi mmọ ekenyenede ndik ebaña, ema emen efep ke inua udi. Mmọ eduk ke esit udi, edi ke ata mkpaidem, okpo Jesus ikeduhe do. Edi mmọ ekabare ekut owo iba emi esinede nsem-nsem ọfọñ emi edọhọde mmọ ete “Nsinam mbufo eyomde Enye emi odude uwem ke otu mme akpa-mkpa? Enye iduhe mi, Enye emeset; eti nte Enye eketiñde ọnọ mbufo, ke ini Enye odude kaña ke Galilee, ete, eyeda Eyen owo esin mme idiọk-owo ke ubọk, eyenyuñ ewot Enye ke krọs, ndien ke ọyọhọ usen ita Enye eyetọñọ ntak eset” (Luke 24:5-7).

Edisuan Eti Mbuk

Mme iban emi ema enim mbuk emi ke akpanikọ, efiak enyọñ ye idaresit enyuñ esọp eda etop emi eketiñ enọ mbet eken, edi mme ikọ emi eketie nte ikpikpu mbuk ọnọ mbet oro. Owo iba ke otu mbet oro efeñe eka ke udi man mmọ ekekut ke enyin mmọ. Kiet ke otu mbet iba oro afiak ọnyọñ onyuñ onim ke akpanikọ ke ini kiet eken eyikde, osuk ekere abaña ñkpọ-ntibe emi akadade itie. Ndikere mbaña ediwak ini emi Jesus eketiñde abaña mkpa ye eriset Esie, etie nte ñkpọ eke mikenyeneke mbet udori. Koro ama ada mmọ anyan ini ndinim ñkpọ-ntibe emi odude mmọ ke iso ke akpanikọ; edi utọ esit oro ayarare owut ata unana eti ibuot emi mme Jew ekenyenede, koro nte ekekade iso, mmọ ema etiñ ete ke mbet ediyip okpo Jesus ke unana editim ñkere, mmọ etiñ ikpikpu mbuk ebaña eriset Jesus. Ediwak mmọ ikonimke ke akpanikọ ite ke Jesus eset ibọhọke ke ini mmọ ekekutde Enye odude uwem. Thomas ọkọdọhọ ete ibọhọke tutu imọ ikut Enye ke enyin inyuñ ida ubọk imọ isin ke nde unan oro ke ñkañ emi ekekimde Jesus ndien imọ inim ke akpanikọ. Jesus ọsuhọre idem ọnọ ebeñe Thomas, edi kpa ye oro ama onyuñ asua ọnọ Thomas. “Thomas, sia ama okokut Mi, omonim ke akpanikọ? ọfọfọn ọnọ mmọ emi mikekwe, edi enimde ke akpanikọ.”

Akwa idara ama ọyọhọ Thomas ke esit ke ini enye okokutde ete mbuk eriset emi edi ata akpanikọ. Ukem idara emi odu ọnọ mmọ emi edoride enyin ke Odu-Uwem Abasi ọkọrọ ye adaña ukpọñ emi ebuọtde idem enyuñ enimde ibet Esie. Jesus ọkọdọhọ mbet Esie ete, “Sia Ami ndude uwem, mbufo eyedu uwem ñko. (John 14:19) Kpukpru mbet Christ eda eñwọñọ emi enyene.

Mme Ñkpọ-Ntibe Emi Ekponde Ekan Ke Ererimbot

Edikpa nte uwa ye eriset Christ enyene ukem-ukem idaha ye emana Esie ke ererimbot. Mme ñkpọ-ntibe emi edi se ikponde ikan tọñọ nte ekenam ererimbot. Mikpedighe emana Jesus, mkpa ye eriset Esie ikpekemeke ndidu, ñko mkpa ye eriset Esie emen ewut se emana ye uwem Esie ewọrọde. Eriset ke mkpa ọnọ Ikọ Abasi uwem, idorienyin ye odudu. “Edi edieke eriset mme akpa-mkpa miduhe, ikonyuñ inamke Christ eset naña ke mkpa: ndien edieke mikanamke Christ eset ke mkpa, se nnyin ikwọrọde ọwọrọ ikpikpu, mbuọtidem mbufo edinyuñ okpu” (1 Ñwed Corinth 15:13, 14). Edi mbuọtidem akpanikọ ikemeke ndikpu. Christ emi ama ekeset ayarade owut esit emi onimde ke akpanikọ ete ke Enye ododu uwem. Domo Abasi se ke idem fo O esit emi mifiọkke odudu eriset Christ.

Questions
MME MBUME
  1. Nso idi ntak emi mme Jew ekenyenede udọñ ndikọñọde mme okpo oro mmọ ekekọñde ke krọs mfep?
  2. Didie ke mme Jew ekeyom ndinam mkpa Jesus ada itie usọp-usọp?
  3. Siak ñkpri-ñkaha ñkpọ ita ke Ñwed Abasi emi ekerede ete ema esu ke ini mkpa Jesus.
  4. Mme anie ekedi mmọ emi ekedide akpa ndisim udi ke akpa usen urua?
  5. Nso ikada itie ke udi?
  6. Nso ke Peter ye John ekenam ke ini mmọ ekopde mbuk emi?
  7. Didie ke Jesus akayarare Idem-Esie owut Mary Magdalene?
  8. Didie ke Jesus akasaña oduk ufọk emi mbet ekebonode?
  9. Nso ke Thomas eketiñ abaña ediyarare idem Jesus?
  10. Nso ke Jesus eketiñ ọnọ Thomas ke eritọñọ ntak nyarare Idemesie?