Lesson 280 - Junior
Memory Verse
IKỌ IBUOT: “Owo eke edipde idiọk ido esie idikwe unen: edi owo eke ayararede, onyuñ ọkpọñde mmọ, eyekut mbọm” (Mme Ñke 28:13).Notes
Mkpọñ
Ke mme ibuot Ñwed Mme Ñke emi, Solomon ama ewet abaña mme nsio-nsio ibuot ukpep-ñkpọ. Abasi ama edemere esit Solomon ndiwet mmọ ke abaña ufọn kpukpru owo. Mmọ eke minyeneke erinyaña ekeme ndifiọk ke ekotde Ñwed Mme Ñke, mme ufọn emi edude ke owo ndinyene emem ye Abasi ye ndidu edisana uwem. Mmọ emi enyenede erinyaña ekeme ndibọ item ke mme ntọt emi enọde ke Mme Ñke emi.
“Kubure mbure ubaña mkpọñ.” Solomon ọnọ nnyin ntọt ete ke owo ikemeke ndifiọk se iditibede ke usen. Ke ediwak ini mme owo esinam uduak ebaña ini iso. Mmọ enam mme ekikere emi ke ini mmọ misinke Abasi ke ekikere mmọ.
Ikpọ Ufọk Ubon Udia
Ke Ñwed Abasi uwut-ñkpọ odu abaña owo inyene emi akanamde mbure abaña mme usen iso. Owo inyene oro ama oforo eti-eti. Mme ufọk-ubon-udia esie ikekemke aba mme mbuñwum esie. Enye ebiere ndiwuri mme ufọk udia oro nnyuñ ntọñọ ntak mbọp se ikponde ikan. Ke ikpọ ufọk-ubon-udia oro, enye ama aduak ndibon kpukpru mfri ye mkpasip esie. Ndien enye ama ekere ete ke imọ iyeduọk odudu, koro imọ iyenyene nte ekemde ke ediwak isua. Enye amadọhọ ye idem esie ete, “Ukpọñ,... da nduọk-odudu, dia, nyuñ ñwọñ, nyuñ dat esit” (Luke 12:19). Enye ama otim ekere abaña ini iso, inyuñ ikereke ibaña Abasi, inyuñ ibọñke akam. Ndien enye ikọdiọñọke se ndañ-nsiere akamade ebet enye man eketiñ ebaña mme usen iso eken.
Abasi ama ọdọhọ owo inyene ete, “Afo anana ibuot, eyekpak ukpọñ fo ke ubọk fo ke okoneyo emi: ndien anie edidia ñkpọ eke ọkọkọde onim?” Ntre ke etie ye mmọ eke ekerede ñkpọ ebaña idem mmọ minyuñ ikereke ibaña Abasi. Mmọ ekeme ndidi mbon inyene ke idem mmọ, edi mmọ edi ubuene ke ñkañ Abasi. Mme ñkpọ-uto ererimbot ebighi ke esisit ini! Ọfọn didie owo ndibon ñkpọ-uto ke Heaven ke ndinam utom nnọ Ọbọñ nnyuñ ndu uwem nnọ Enye (Matthew 6:19, 20).
Ke Ọbọñ Onyimede
Mme ikọ Solomon ikpanke owo ndinam ñkpọ mbeñe mkpọñ. Edi owo ndidori enyin ke idem esie ye unana edisuhọre idem nnọ Abasi edi se idiọkde, ndien oro eyeda mfuhọ ye nsobo edi. Owo Abasi eberi edem ke Abasi, onyuñ etiñ abaña ini iso ete “ke Ọbọñ onyimede” ete edi ntre, mme “Ke Jesus ebighide ndidi” tutu ini oro. “Mbufo ekpekam edọhọ ete, ke Ọbọñ onyimede, iyedu uwem, inam ñkpọ emi mme ñkpọ oro” (James 4:15).
Eti Ifet Iduhe
Ñwed Abasi etiñ abaña owo efen emi uwem esie ekpedide ntọt ọnọ mbon emi minyeneke erinyaña. Ke ini emi ekemumde Paul, owo-mbet esin ke ufọk-ñkpọkọbi ke ntak edikwọrọ Eti-mbuk, Felix emi ekedide andikara “ọdọñ ekekot Paul edi, onyuñ okop se Paul enyenede nditiñ mbaña “mbuọtidem ye Christ Jesus.” Ke ini Paul eketiñde ikọ ọnọ enye abaña “edinen ido, ye mfara idem, ye ikpe eke edidide,” Felix edikhe, ubiom-ikpe onyuñ oduk esit esie oto ke mme idiọk-ñkpọ esie. Enye ọdọhọ Paul ọnyọñ, ete, “Mma nnyene ifet, nyetọñọ ntak ñkot fi edi” (Utom Mme Apostle 24:25). Enye ama obure ke idem esie ete ke eti ifet eyedu ndibọñ akam; edi nnyin ikotke ite ke Felix ama enyene erinyaña. Edieke munyeneke erinyaña kaña, kusio usen erinyaña fo unim. Inaha inọ nnyin ndifiọk ini mme eyo (Utom Mme Apostle 1:7). Didie ndien ke owo ekpebure abaña mme usen iso? Yom Abasi ke abaña erinyaña ukpọñ, dori enyin ke Enye, nam item Esie, ndien afo eyedu ke mbeñeidem abaña ñkpọ-ntibe ekededi emi edidide.
Editoro Idem
“Yak owo efen otoro fi, okudi inua fo.” Ke ñke enye emi Solomon ikọnọhọ ntak emi enye eketiñde ikọ emi, ikonyuñ itiñke se ñkpọ emi edidade idi, nte enye akam esinamde ke ediwak ikọ esie. Nditoro idem me ndimenere idem ke enyọñ iñwamke baba owo kiet. Enye edi ubiọñọ. Owo nditoro idem edi enye ndiyom nsobo nnọ idem esie (Mme Ñke 17:19). Mme owo isimaha ndikpañ utọñ nnọ owo emi otorode idem esie. Esikere ete ke enye anam ñwut idem. Ke ini enye okurede nditiñ ikọ, mmọ eken eyenyene ata idiọk ekikere ebaña enye utu ke enọ ñkọñ-ñkọñ idaha emi enye okodoride enyin.
Ke mme ukpep-ñkpọ Jesus, enọ nnyin ntọt ete, “Owo ekededi eke edimenerede idem, eyesuhọre enye enim; edi owo ekededi eke edisuhọrede idem, eyemenere enye” (Matthew 23:12). Nso idi ntak ndikpotoro idem, ke mibọhọke ndimenere idem ke enyin mmọ efen? Edieke se owo anamde edide man etoro enye, oro ọwọrọ ete utip esie edi oro (Matthew 6:12).
Owo Pharisee
Ke Ñwed Abasi imokot ibaña owo emi okotorode idemesie. Enye ekedi owo Pharisee emi akakade Temple ndibọñ akam (Luke 18:10-14). Utu ke enye ọkpọbọñ akam ọnọ Abasi, enye ọkọbọñ “ye idem esie” Enye ama etiñ abaña mme nti ñkpọ emi enye akanamde nte ñkpọ eke Abasi mikọdiọñọke,mikonyuñ ikereke ite ke “kpukpru nti ido nnyin enyuñ ebiet edidehe ọfọñidem” (Isaiah 64:6). Owo Pharisee oro iketiñke ñkpọ ibaña mfọn ye edinen ido Abasi koro enye mikenyeneke mme ñkpọ oro ke uwem esie. Owo Pharisee oro ama otoro mme nti edinam esie, akan enye ndiyọhọ “ye mbuñwum eti ido, emi otode Jesus Christ enọ Abasi ubọñ ye itoro” (Ñwed Mbon Philippi 1:11), ndien utu ke enye “esine edinen ido nte ukwak ikpanesit” (Ñwed Mbon Ephesus 6:14) emi edide ubak ñkpọ-ekọñ Spirit.
Ukpọñ Emi Ọyuhọde
Owo Pharisee emi ekekere ete ke imọ imọfọn tutu imọ inyeneke baba ñkpọ kiet emi ikpoyomde ito Abasi. Enye ikọbọhọ baba ñkpọ kiet ito Abasi, enye ama onyuñ ọnyọñ inyeneke utebe-ikpe. Ntre ke enye ekedi uwut-ñkpọ efen emi ikutde ke ñke Solomon, “Owo eke ọyuhọde eyedighi aran-ọkwọk ke ukot.” Emi owutde ete owo eke mikwe unana esie, ikwe inem ke ata eti ñkpọ. Emi esiwak ndidi ntre ke ñkañ Spirit ke ini owo akade ufọk-Abasi ke ido oro owo Pharisee akanamde. Ke ini owo ekerede ete imọ iyomke baba ñkpọ kiet, idem mme ata nti eñwọñọ idinemke enye, ndien enye eyenyọñ “ubọk-ubọk” (Luke 1:53). Owo emi okopde biọñ ke spirit ke akade ufọk Abasi, ye udọñ ndiyom nditim mfiọk Abasi ye Ñwed Abasi eyekop inem ke kpukpru se edinamde ke mboho oro. Ukwọrọ-ikọ, ikwọ ye ikọ-ntiense eyewut enye mme ndudue esie, edi enye eyenyọñ ufọk ye uyuhọ koro enye ọbọñde akam onyuñ ọnọde mkpañ-utọñ ke se enye okokopde.
Mme Ufan
Ekeme ndidi afo amayarade ọfiọk ete mbemiso afo enyene mme ufan, afo enyene nditie ufan-ufan (Mme Ñke 18:24). Ekese owo enyene mme ufan. Enyene mmọ efen emi ekekerede ete ke ima inyene mme ufan, ekem mmọ ediyarade efiọk ete ke mmọ ikedighe ufan edi ekedi mme owo emi mmọ ekediọñọde. Enyime nte ke owo eke enyenede mfọn-ido ye kiet eken edi ufan. Solomon etiñ ñkpọ abaña “ufan” ke ediwak idaha ke se enye ewetde. Ke Ñwed Mme Ñke ibuot edip ye itiaba odu ufañ ikọ ition emi etiñde ebaña mme ufan. Solomon etiñ ọnọ nnyin ete ida ufan akpanikọ nte akpan ñkpọ. Mme ñkani ufan esiwut idem mmọ nte mbon akpanikọ; mmọ efiọk ndudue kiet eken enyuñ eyak mfina kiet eken ebehe mmọ. Mmọ eyedi uñwam ke ndiwut mme ndudue kpa ye mme nti ñkpọ kiet eken man ekeme ndineñere mme ndudue oro.
Eti Me Idiọk Edinam
Solomon ọdọhọ ete ke nnyin imenyene odudu ke idem mme ufan nnyin, “Owo onyuñ anam iso ufan esie ọsọñ.” Nso odudu ke afo enyene ke idem ufan fo? Nte afo emesida nnem-inua otoro mmọ anam mmọ enyene ntak ndikere ete ke afo oyom mfọn oto mmọ? Solomon ọkọdọhọ ete ke utọ nsọñ uyo itoro oro ke “eyebat oro ke isuñi enọ enye” ñko ke “owo eke enemde inua abaña mbọhiduñ esie ọkọbi iyire ọnọ ikpat ukot esie.” Ke ini mme ufan fo ema eketiñ ikọ enọ fi, nte mmọ esinyọñ ye idiọk esit koro mmọ eketiñde ikọ enọ fi? Midighe, mme esinyọñ ye idara ye nsọñọ-idem ke mmọ ndinam ñkpọ nnọ Ọbọñ.
Ufan Jesus
Solomon ọdọhọ ete “Ufan amama ufan kpukpru ini” (Mme Ñke 17:17). Oro ọwọrọ ete ke ufan amama ufan ke ini eyomde uñwam, ke ini afanikọñ, ke ini ñkpọ ọfọnde ye ke ini itoro. Mme ikọ Solomon oro edi se edade edomo efiọk ufan. Nte afo edi ufan mmọ efen?
Solomon ọkọdọhọ ete “andima odu emi eyirede owo akan eyeneka” (Mme Ñke 18:24). Anie ekpedi utọ ufan oro? Idighe owo efen ke ebede Jesus Christ, Eyen Abasi. Ke ini unana, Enye ama ayarare idemesie nte ufan ọnọ Mary ye Martha, nditọ eka Lazarus (John 11:5). Jesus okokot mbet Esie mme ufan (John 15:15). Ewet ediwak nti ikwọ ebaña Jesus nte ufan nnyin. Ndusuk enye emi etimde efiọk ekan mmọ eken edi enye emi edọhọde ete:
“Ufan ewe ebiet Jesus
Emi ọyọde ndudue!
Ndibine Abasi ke akam
Nso ñkpọ edinem ntre?
Kpukpru’ ini iduọk emem nnyin
Inyuñ ikokop ubiak
Koro mibuọtke idem nnyin
Ye akamba Andifak”
Edi akpanikọ ete ke afo akpama ndida Jesus nte ufan fo. Edieke enyañade fi, afo onyuñ okopde uyo Abasi, afo ye Jesus edi ufan, koro Enye ọdọhọde ete “Mbufo edi mme ufan mi edieke mbufo enamde ñkpọ eke ntemede mbufo” (John 15:14).
Idiọk Owo
Solomon ke ediwak ini esitiñ abaña mme edidiọñ emi enyenede mmọ emi enyañade. Kpukpru ini enye esida uwem ndinen owo odomo ye eke mme idiọk-owo. Solomon ọdọhọ ete “Mme idiọk owo efeñe itọk ke owo eke ebinede miduhe: edi eti owo edaha uko nte lion.” Nte afo emekeme nditi ukpep-ñkpọ emi nnyin ikenyenede emi mme ikọ Solomon emi etiñde abaña? Nte nditọ Israel akanam enyene uko koro mmọ ekebuọtde idem mmọ ye Abasi? Nte ini ama odu emi asua mmọ ekefeñede ke ini owo mikebineke mmọ?
Mbọm
Solomon ama otim etiñ abaña uwem mme idiọk owo. Enye ama owut ukpuhọre emi odude ke uwem ndinen owo ye eke mme idiọk-owo. Ke ebede ntọt emi enọde mmọ emi minyeneke erinyaña kaña, Solomon ama ọnọ mme item abaña ndiyom mbọm ye erinyaña Abasi. Solomon ama ọdọhọ ete, “Owo eke odipde idiọk ido esie idikwe unen: edi owo eke ayararede onyuñ ọkpọñde mmọ eyekut mbọm.” Ke ini owo onyimede ete imọ idi idiọk owo onyuñ ebeñede Abasi erifen, onyuñ onyimede ndiwọñọre ñkpọñ mme idiọk-ñkpọ esie, Ọbọñ eyenyene mbọm onyuñ efen ọnọ owo oro.
Ndikpọñ Idiọk-Ñkpọ
Edi mmem-mmem ñkpọ owo ndiyarare mme idiọk-ñkpọ esie edi ibọhọ erinyaña koro enye minyimeke ndikpọñ mmọ. Saul ekedi utọ owo oro. Ema enọ enye uyo ndika ñkosobo Amalek, nnyuñ mbiat ofuri-ofuri, ñkpọ baba kiet okusuhọ. Edi Saul ye udim esie ema esuhọ edidem Agag, ye mme ufene emi ekedide nti, ndien “ikosoboke mmọ tak-tak.” Saul ama otut utọñ, onyuñ ọdọhọ ete ke imọ ima inam ke uyo Jehovah. Abasi ama ọdọñ owo Esie Samuel, anditiñ ntiñ-nnim ikọ utom ọnọ Saul. Ke ini ekebupde enye ebaña mme erọñ ye enañ emi enye okonimde uwem, Saul ama onuk idiọk-ñkpọ oro odori ikọt esie onyuñ ọdọhọ ete ke ima ikop ndik ibaña mmọ. Ke akpatre Saul ama onyime ete ke imanam idiọk-ñkpọ, edi enye ikonyimeke ndikpọñ kpukpru mme idiọk-ñkpọ esie. Abasi ama esin enye nte edidem koro Saul ekesinde uyo Jehovah (1 Samuel 15:23). Ema emen itie ubọñ Saul enọ owo efen, ndien Saul ama akpa nte owo emi mikenyeneke erinyaña ukpọñ.
Ndibe Idiọk-Ñkpọ
Owo efen emi akañwanade ndidip idiọk-ñkpọ esie ekedi Achan. Ke ini nditọ Israel ekekade ekọñ ye obio Ai, ema ekan nditọ Israel, mmọ ikenyeneke eikan emi Abasi ọkọñwọñọde ọnọ mmọ. Joshua ama obup Abasi ntak. Abasi ama etiñ ọnọ Joshua ete ke idiọk-ñkpọ ama odu ke nna, oro edi owo ama “ada ñkpọ nsobo” ama onyuñ odip enye ke otu mkpoduoho esie. Abasi ama ọdọhọ ete ke Imọ ididuhe aba ye nditọ Israel ibọhọke esobo idiọk-ñkpọ oro. Edi Achan ikayarakere idem ke ini Joshua ọkọnọde Nditọ Israel etop oro. Ke esien ke esien, ke ubon ke ubon, ke ufọk ke ufọk, ndien ke akpatre ke owo ke owo, mmọ ema eda ke iso Joshua. Abasi ama osio Achan owut nte owo emi ekeduede. Kpa ye oro Achan iketiñke ñkpọ ndomo kiet. Ndien Joshua owuk enye ete ayarare onyuñ etiñ se enye akanamde. Ema enyik Achan ndinyime nte ke imọ ima inam idiọk (Joshua 7:20). Enye ọkọdọhọ ete “Adañemi ñkutde... nsin mmọ esit mi ke esit, nnyuñ nda mmọ; ndien sese, mmọ ebuhọ ke isọñ ke ufọt tent mi.” Ke ini Achan ekekerede ete ke kpukpru mme idiọk-ñkpọ imọ ema edibe, Abasi ama ayarade enye. Ema ewot Achan. Achan ama ayarade mme idiọk-ñkpọ esie edi ikekwe mbọm koro enye ikọwọñọkere ikpọñ idiọk-ñkpọ esie ikonyuñ ituaha mkpọfiọk ke iso Abasi.
Mme Eñwọñọ
Solomon ama etiñ abaña ediwak eñwọñọ edidiọñ emi Abasi enyenede ọnọ mmọ emi edidude edisana uwem, emi ndusuk edide inemesit (Mme Ñke 29:18), ukpono (Mme Ñke 29:23), Ifure (Mme Ñke 29:25) idaresit (Mme Ñke 29:6), ifiọk (Mme Ñke 28:5), uforo (Mme Ñke 28:10), ye ubọhọ (Mme Ñke 28:18). Enye ama etiñ ñko abaña eñwọñọ ubierikpe ye nsobo abaña mmọ emi ekade iso ndisin ikot Abasi.
Ke ñwed Solomon emi, imokut usuñ erinyaña Abasi nte anade nnyin ke iso ndien ke ñkañ eken usuñ mme anam-idiọk. Ewe usuñ ke afo emek? Uwem mme mkpa? Edidiọñ mme isuñi? Uforo mme nsobo? Solomon ọkọdọhọ ete “Owo eke ewakde ndiduari enye, ndien enye ọsọñ obot itọñ, eyebiara usọp-usọp, ndien ididige nte ekọkde enye;” edi “Owo akpanikọ okut ediwak ufọn”.
Questions
MME MBUME- Didie ke anditiene-Christ esitiñ ikọ abaña ini iso?
- Anie okop “biọñ ke ukpọñ”?
- Anie edi ufan emi ọfọnde akan emi owo ekpenyenede?
- Mme anie edi ufan Jesus?
- Nso idi ukpuhọre emi odude ke owo ndiyarade idiọk-ñkpọ esie ye ndikpọkpọñ mmọ?
- Etiñ nso ebaña owo emi “owode ete mme eka esie”?
- Nso idi ntak emi mifọnke ndifehe owo enyin?
- Nso idi ntak emi anade nte etunọ nditọ?
- Nso idi nsua-nnọ?
- Anie edikut “ediwak ufọn”?