Lesson 317 - Senior

Memory Verse

IKỌ IBUOT: “Koro miwarake ndinọ idiọk owo ufen, oro esin nditọ owo esọñ esit ke idem mmọ enam idiọk” (Ecclesiastes 8:11).

Cross References

I Ediyet Jehu Aran

1 Elisha ọdọñ akparawa kiet ke otu mme Anditiñ ntiñ-nnim ikọ ete ekeyet Jehu aran onim ke edidem Israel, 2 Ndidem 9:1-3; I Ndidem 19:15-17

2 Ema etim enam utom oro ukem-ukem nte Elisha eketemede, 2 Ndidem 9:4-10

3 Akwa etubom mbon-ekọñ ama ọfiọk obufa idaha utom emi Jehu oyomde ndikama ke ntre ama añwam man esọsọp enam uduak Abasi, 2 Ndidem 9:11-14

II Iduọ Ufọk Ahab

1 Jehu ọsọsọp ọtọñọ utom emi Abasi ọkọdọñde enye inyuñ ibiatke ini, 2 Ndidem 9:15-20

2 Joram ye Ahaziah ekedi akpa mmọ emi eduọde, 2 Ndidem 9:21-29; 8:25-27

3 Ema esio Jezebel eduọk ke ntak ibak ye idiọk-ñkpọ esie, 2 Ndidem 9:30-37; I Ndidem 21:23

4 Ema ewot nditọ Ahab ata ye duop ke Samaria, 2 Ndidem 10:1-10

5 Ema enam utom edisobo ufọk Ahab ofuri ofuri, 2 Ndidem 10:11-17; I Ndidem 21:21, 22

III Edibiat Ukpono Baal Mfep

1 Jehu okot kpukpru mme okpono Baal ete eka ke ufọk Baal, 2 Ndidem 10:18-22

2 Ema enam nduñọre ndikut ete ke kpukpru mme okpono Baal ikpọñ edu do, 2 Ndidem 10:23

3 Ema ewot kpukpru mme okpono Baal enyuñ ewuri ufọk Baal, 2 Ndidem 10:24-28

IV Utip Ñkop-item

1 Abasi ama ọñwọñọ ete ke ọyọhọ emana nditọ Jehu inañ eyetie ke ebekpo ubọñ Israel koro Jehu aknamde utom oro Abasi ọkọdọñde enye, 2 Ndidem 10:29-36

Notes

SE EKPEPDE EBAÑA

“Ọbọñ Jehovah ọdọhọ ete, Nte mkpa idiọk owo enem Mi esit baba? Nte erikabare eke enye akabarede ọkpọñ usuñ esie, odu uwem, inemke Mi esit?” (Ezekiel 18:23). Ema etetọñọ utom edikwọrọ ewuhọ ima Abasi enọ mme idiọk owo ke ofuri ererimbot, edi mmọ emi esinde mbọm emi enyuñ eñwanade ye uduak Abasi eyeda ke iso Esie usen kiet man ebọrọ ebaña mme idiọk-ñkpọ mmọ. Ndise mbọm emi ke ndek ọwọrọ ndisin mbọm oro. “Edi oruk owo nte Ahab ikoduhe, emi akanyamde idem esie ndinam idiọk ke iso Jehovah, emi Jezebel ñwan esie esinde nsọk” (I Ndidem 21:25). Idiọk-ñkpọ ukpono-ndem emi ye nsọñ ibuot emi Ahab ye ufọk esie ekesọñde ikedighe ñkpọ emi Abasi ekpesede ke utit enyin; ke ntre, Abasi ama ebiere ndisobo ofuri ufọk Ahab tak-tak. Ema edọñ Elijah ndien, oro ekedi ndiyet Hazael aran nnim ke edidem Syria, Jehu ñko edi edidem Israel, ndien Elisha edi anditiñ ntiñ-nnim ikọ: “Ndien ama ekem Jehu eyewot mmọ eke ebọhọde ofut Hazael; ndien Elisha eyewot mmọ eke ebọhọde ofut Jehu” (I Ndidem 19:17).

Unana Ọyọhọ Ñkabare-esit

Ema enọ kpukpru mbon ufọk Ahab ọyọhọ ifet man mmọ ekabare esit. Isua edip mme akande oro ama ebe mbemiso edinam ubiọñ utom oro ọyọhọ-ọyọhọ. Ahab ama ọsuhọre idem esie onyuñ asaña suñ-suñ ke ekpri ini ke ema eketọñọ Naboth ewot, edi nsuhọre idem esie ekedi enyọñ-enyọñ, ke ntak oro ikekemeke ndimen ubiere-ikpe mfep edi ñkukure akanam ubiere-ikpe oro ebighi ke ekpri ini (I Ndidem 21:27-29). Edieke ñkabare esit Ahab ekpekedide akpanikọ, otode ke ofuri isọñ esit esie ọwọrọ onyuñ anamde enye akabare ofuri-ofuri ọkpọñ mme idiọk usuñ esie, imekere ite ke utit mbuk ke abaña utit uwem esie ye ofuri ufọk esie ekpedi ata isio. Nditọ iren ye iban Ahab ekedu uwem etiene isuñi ete mmọ emi ekedide uwut-ñkpọ uwem but ye esuene.

Mme ete enyene ọyọhọ odudu ke idem nditọ. Utom ye uduak Abasi edi ndikut ete ke mme ete ye eka etim eteme nditọ mmọ, “ke ntunọ ye item Ọbọñ.” Uwut-ñkpọ ete ye eka ye edidu uwem owo Abasi nnyuñ ñkan idiọk-ñkpọ, eyenam ediwak nditọ iren ye iban esaña ke usuñ edinen ido Abasi (Mme Ñke 22:6).

Mbọm Abasi ididaha ke nsinsi inọ idiọk-ñkpọ. Mme ibat usen idiọk-ñkpọ ofuri ufọk Ahab nte ekewetde ama ọsọsọp edisim, ukem-ukem nte edisimde kpukpru anam idiọk emi midikabakere esit ikpọñ usuñ idiọk ye edinam mmọ.

Ikot Jehu Ye Utom

Osio-usiene “Ofut Jehovah” emi Jehu akakamade ke ubọk ekedi man ọnọ ufọk Ahab usọp-usọp ubiere ikpe ke ini iso. Elisha ama ọdọñ akparawa anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi kiet ye ekebe aran man ekeyet obufa edidem, ñko onyuñ ọnọ Jehu akpan utom man enye edi ñkpọ utom ndinam idiọk-ñkpọ enyene utit. Akparawa emi ama okut Jehu ke Ramoth-gilead, nte odude ye etubom mbon ekọñ efen. Ema ekot Jehu esio ke otu mbon-ekọñ; enyuñ etobo enye etop; ndien emen aran eyet enye ke ibuot enim ke edidem. Akparawa oro ama ọnyọñ usọp-usọp ke ndo-ndo oro enye ama okokure utom oro ekedọñde enye, ọkpọñ Jehu ikpọñ ye ekikere ke abaña ata akamba utom oro.

Mme Jehu ama ebem iso ọfiọk ete ke emi edidi utom imọ edi se owo mifiọkke. Ke esiode oro efep utom oro okoto Abasi, ndien eyeyom uñwam Abasi ye odudu Esie man ekeme ndinam nte odotde. Ekeme ndidi Jehu ama ekere eti-eti abaña nte enye edisañade anam utọ akwa utom oro; edi Abasi ama ọsọp ọbọrọ kpukpru mbume onyuñ asiak usuñ man esọp enam eñwọñọ osu.

Ekeme ndidi Jehu ama ọbọñ akam, edi ke akpanikọ akpakana anam ntre. Ediwak owo ema esiyere ikot Abasi ọtọñọde ke eyo Jehu, edi idighe ndibiat uwem, edi, edi ndikwọrọ Eti-mbuk emi ọnọde uwem erinyaña. Abasi ke okokot iren ye iban emi ke ima esit edinyimede ndinam utom Esie nte eti owo-ekọñ. Ata mbon-ekọñ emi ekande edi mmọ emi ebetde Abasi ke ọkpọsọñ edibọñ akam.

Edidiọñọ

Mme etubom mbon-ekọñ eken ikabiatke ini ndida Jehu nte edidem. Mmọ ema esọsọp eda mme ọfọñ mmọ enyuñ ebri ke udighi ukot ke Ramoth-gilead enyuñ efri mme ukoro-owo ndiwut ke obufa edidem ada itie. Jehu ada mme etubom mbon-ekọñ eken nte mbon mbuọtidem esie odiomi ye mmọ ọtọ kiet usuñ nte edinamde man ọfọn. Mmọ ediana ọtọ kiet ebiere ete inaha eyak baba owo kiet ke obio ọwọrọ man okufehe eketiñ ke Jezreel ebiet emi eyen Ahab, Joram edidem Israel ekedibede man ọsọbọ unan emi mbon Syria ekenọde enye.

Jehu okoyom ndimum Joram ubuat-ubuat ke ntre enye ọsọsọp obok otu emi esañade ke ukpat-ñkpọ man enam utom oro enyene utit. Ekpeme obio ke enyọñ-ukpeme emi okodude ke Jezreel ama okut nte udim Jehu edide, edi mmọ ema eyom usuñ eti-eti, ke ntak oro andikpeme ikekemeke ndifiọk mme mmọ edi mme anie ye se mmọ eyomde. Ema esio awat enañ-mbakara kiet edọñ man ọkọfiọk mme mmọ emi, onyuñ obup abaña se mmọ eyomde. Jehu ama ọdọhọ yak isuñ utom oro ebe oduk ke edem udim ekọñ esie. Andikpeme obio etiñ ọnọ edidem se itibede ndien etọñọ ntak edọñ awat enañ-mbakara efen aka. Ukem-ukem ñkpọ-ntibe emi andikpeme okokutde ke akpa ọtọñọ ntak otibe, edi ke ini oro andikpeme ototim okut onyuñ ọfiọk enye emi ebede iso udim oro emi edide Jehu. “Koro ebinde nte idat” (Ediwak mme Jehu ke emana emi ewat ñkpọ isañ emi midighe enañ-mbakara, edi idat idat uwat akananam idaha eti etop isọk andiwat).

Utit Idiọk Owo

Ema etim ukpat-ñkpọ Joram idem man ada okosobo ye Jehu. Ahaziah, edidem Judah emi edide iman ufọk Ahab ama etiene Joram aka. Mmọ ekewat ke nsio-nsio ukpat-ñkpọ, mmọ ekesobo Jehu ke itie isọñ emi ekenyede Naboth. Joram ama obup ete, “Nte edi emem, Jehu?” Enye ọbọrọ ete, “Nso emem, adaña ini nte use Jezebel uka, ye ediwak idiọñ esie ebighide?” (2 Ndidem 9:22). Mi ke Joram ọkọfiọk ete ke ema ebat usen imọ ndien ke ama ọyọhọ, ndien enye ọwọñọre iso oyom ndifehe; edi Abasi ekpeme idañ emi eketopde tutu ọkọtọ enye ke abaedem ke ñkañ afara tutu oduk esim esit esie. Jehu ọnọ uyo ete yak emen enye eduọk ke isọñ do ke enye akakpa ke ebiet emi iyip owo emi mikeduehe isop ọkọduọhọre ke ntre ke ekeda iyip esie ye eke eyen esie esio usiene iyip Naboth.

Ahaziah ama okut mkpa Joram enye ñko ama odomo ndifehe man ọbọhọ; edi Jehu ye irenowo esie ebine enyuñ etigha enye ke esit ukpat-ñkpọ esie. Enye akakpa ke Megiddo, edi mme asaña-utom esie ema emen enye ekebuk ke Jerusalem. Edieke Ahaziah ọkpọkọyuhọde ndidu ke Jerusalem nnyuñ ñkpono Abasi mme ete esie do, utọ idiọk mkpa emi ikpekesimke enye. Akpanikọ edi se efiakde etiñ: idiọk nsaña ababiat eti ido, abiat eti edu, onyuñ abiat owo. Edieke nnyin iyomde ndidu uwem nnọ Abasi, nnyin inyene ndidianare esit nnyin ye edinam nnyin ñkpọñ kpukpru se idide eke ererimbot ye se idiọkde.

Jezebel ekedi owo efen emi okosuk esinede ke udim oro Jehovah Abasi Enyọñ okosiode usiene. Enye ikamaha ndinam mbet Abasi, ke ntre enye ọkọsọñ ibuot ye Abasi tutu osim ke akpatre ibifik esie. Owo ekeme ndikere ete ke akpakana Jezebel oyom ebiet udibe ọnọ idemesie ke ini Jehu odukde ke obio Jezreel; edi utu ke oro, enye emen ñkpọ eyet ke ikpikpu iso esie onyuñ ọdiọñ idet ibuot esie ndida ke iso Jehu uko-uko nnyuñ ñkọm enye ye ikọ usọñ-enyin. Edi akpanikọ ete ke enye ama oyom usuñ nte ekpesinde Jehu ndik man enye ọkpọbọhọ enyene-ndik mkpa nte enye akam esinamde ke mme ini efen. Jezebel ekedi, akama ntak idiọk-ñkpọ. Abasi ama ọnọ enye ini ete akabare, edi enye ikamaha ndikabare. Mme ñkpọ emi Abasi asuade: “Ñkok-idem, edeme nsu, ye ubọk eke eduọkde iyip owo eke miduehe, Esit eke aduakde uduak ibak, ukot eke esọpde ebine idiọk, owo eke oyokde nyok, nte ntiense nsu, ye owo eke edemerede utọk ke otu nditọ ete kiet” (Mme Ñke 6:17-19), ema ekut kpukpru emi ke Jezebel. Edieke idiọk-ñkpọ Jezebel kiet ọkpọwọrọde ada akan mmọ eken, ekedi ediduọk iyip owo emi miduehe; koro ubiere ikpe esie etiñ ntre ete: “Wot ndien ufọk Ahab usọ, man nsio usiene iyip ikọt mi mme prophet ye iyip kpukpru ikọt Jehovah, ke ubọk Jezebel” 2 Ndidem 9:7). Ñkohore-idem ama ada itie ke uwem Jezebel, “Iseri ebem nsobo iso: mkpon-esit onyuñ ebem iduọ iso” (Mme Nke 16:18). Jezebel ama ọduọ. Ñkpọ nte eunuch iba mme ita ema esio enye eduọk ke usuñ-ofum (window), ndien udim mbon enañ-mbakara Jehu edighi enye ke ikpat.

Utip Jehu

Jehu ama otim anam saña-saña utom oro ukem nte Abasi ọkọdọñde enye tutu osim akpatre. Nsin-ifik Jehu ikosuhọkere tutu osobo akpatre idiọk owo ke ufọk Ahab. Jehu ama aka iso anam utom emi tutu akan nte Abasi ọkọdọñde koro enye akada mbufiọk osobo kpukpru ukpono Baal emi ekedide ñwọrọ-nda idiọk-ñkpọ ke Israel. Baal akanam mbon ufọk Ahab eduọ, edi Jehu ama ebiere ete ke enye ididighe ntak iduọ ufọk imọ.

Abasi ama ọnọ Jehu utip ke utom emi, onyuñ ọñwọñọ ete ke nditọ Jehu tutu osim ọyọhọ emana inañ eyeda ubọñ ke Israel. “Edi Jehu itimke ndisaña ke mbet Jehovah Abasi Israel ke ofuri esit esie: enye ikabakede ikpọñ idiọk ido Jeroboam, emi akanamde Israel edue” (2 Ndidem 10:31). Jehu ekedi owo emi esinde ifik eti-eti, edi mme ikọ emi etiñde ke ufañ ñwed emi owut ete ke nsin ifik esie ikedighe baba ñkpọ kiet ke ini Ikọ Abasi ọbiọñọde uduak ye mme udọñ esie. Enye akawat nte idat ndinam utom oro Abasi ọkọdọñde enye man edidi ñkpọ udori ọnọ enye ke usuñ mme uduak esie, edi enye ama etre ikanamke ofuri uduak Abasi. Ubak edinam ukpono-ndem Jeroboam ikọkpọñke enye, emi ama anam ke akpatre esio ufọk Jehu efep. Utom emi Jehu akanamde ọnọ Abasi etie nte udori utom ke ñkañ ererimbot emi: enye ama etre ndinam utom eke ñkañ spirit; ke ntre mme utip esie ekedi eke isọñ emi.

Ofuri Uduak Abasi

Ediwak mmọ emi ekotde idem mmọ mme anditiene-Christ edu uwem mmọ etiene ubak Ikọ Abasi emi ekemde ke usuñ mmọ, edi eyom mfaña man ekpọñ ñkañ Ikọ oro eke anyande ubọk owut idiọk-ñkpọ ye ndudue mmọ. Mmọ ekokoi ekpọñ mme idiọk-ñkpọ eke owo esuade, edi ema enyuñ eyire ke mkpri idiọk-ñkpọ nte owo ekamade iniñe-ñkpọ ke inua. Ndinam ñkpọ nnọ Jehovah iyọhọke ibọhọke owo anam ofuri ewuhọ Esie. Man enyene ọyọhọ erikan, owo emi oyomde Abasi enyene ndinim ofuri Ikọ Abasi ke akpanikọ, onyuñ asaña ke ofuri usuñ, midighe ntre enye eyeduọ ọkpọñ utip Heaven ke akpatre.

Ndik odu ke ini owo anamde utom Abasi, oro edi ke enye esinde ifik ndinam nte ekemde ke usuñ mme uduak esie, edi asua utom Abasi emi enye mimaha minyuñ inemke enye. Owo eke ayakde idem esie ke akpanikọ ọnọ Abasi, Abasi eyenyuñ ada enye anam ñkpọ ndieñ enye eyedọdiọñ ọfọn ke kpukpru idaha ke utom Eti-mbuk. Ata ediwak owo enyene esisit ukeme, edi mmọ eda oro nte ntak eke mmọ mikemeke ndiyak ofuri idem mmọ nnọ utom Abasi; edi Abasi enyene odudu ndikan ñkpọ ubiọñọ nnyuñ ñkpuhọre mmọ man mmọ edi nti ñkpọ utom ke ubọk Esie. Abasi ekeme ndida nda-mmana enọ kiet emi owo ekenyenede anam enye akabare edi owo Abasi emi enyenede ediwak nda-mmana enọ ke ndida nnam utom Abasi. Nte uñwana utin asiahade ọtọ ukut-iso man osioño nsio-nsio uduot itiaita, ntre ñko ke uñwana Abasi emi asiahade ọwọrọ ke uwem owo Abasi osioño owut mme mfọn Abasi emi mitimke iñwaña ke enyin mme idiọk-owo.

Questions

MME MBUME

1. 1 Ke nso utọ idaha ke Abasi okokot Jehu?

2. 2 Nso utom ke ekenọ Jehu? Ekenyuñ enam didie man enye ọfiọk utom oro?

3. 3 Ewe otu ekenyime ye Jehu ndo-ndo oro?

4. 4 Mme anie ekedi mme akpa mmọ emi ekeduọñọde ke “Ofut Jehovah”?

5. 5 Nso ikotibe inọ Jezebel ke ini ekesobode ufọk Ahab?

6. 6 Siak anditiñ ntiñ-nnim ikọ emi eketiñde abaña se ikotibede inọ Jezebel, nnyuñ siak ebiet emi ikemede ndikut mme ufañ ikọ oro ke Ñwed Abasi.

7. 7 Jehu akanam didie ye mmọ emi ekekponode Baal?

8. 8 Nso utip ke Jehu ọkọbọ ke ndinam utom emi nnọ Abasi?

9. 9 Nso idi ntak emi Jehu mikọbọhọ utip ke ñkañ spirit? Ewe edi ata akpan utip?