Lesson 317 - Junior
Memory Verse
IKỌ IBUOT: “Ñkpọ-eyen-utom idiọk-ñkpọ edi mkpa, edi enọ Abasi edi nsinsi uwem ke Christ Jesus Ọbọñ nnyin” (Ñwed Mbon Rome 6:23).Notes
Jehu
Ke kiet ke otu mme ekọñ emi Nditọ Israel ekeñwanade ye Nditọ Syria, ema enọ Joram, edidem Israel unan. Ama odot enye ndifiak nnyọñ Jezreel ñkodu tutu unan oro okure. Enye ama owuk mbon ekọñ ete etie ke Ramoth-gilead man ekpeme Nditọ Israel. Kiet ke otu mme etubom mbon-ekọñ oro ekedi Jehu. Etie nte Jehu ama odu ye Ahab ke ini Abasi ọkọnọde ubiere-ikpe esọk Ahab ye ufọk esie. (I Ndidem 21:21, 27-29). Abasi ama etiñ ọnọ, anditiñ ntiñ-nnim ikọ Elijah ete ke Jehu edidi edidem Israel, ndien ke edi enye edinam ubierikpe Abasi oro osu.
Isuñ-utom
Usen kiet nte mme etubom mbon ekọñ etiede ekanare, isuñ-utom kiet emi ekedide akparawa anditiñ ntiñ-nnim ikọ ama edi nditiñ ikọ nnọ Jehu. Mmọ ema eduk eka ndedibe ubet kiet emi akparawa anditiñ ntiñ-nnim ikọ Abasi eketiñde ọnọ enye ete ke edi Elisha ọkọdọñ imọ utom. Enye ama eyet Jehu aran onyuñ ọdọhọ ete, “Ntem ke Jehovah Abasi Israel ọdọhọ, ete, Mmeyet fi aran nnim ke edidem Israel, ikọt Jehovah.” Ekedọhọ Jehu anam ubiere-ikpe Abasi ye ufọk Ahab osu. Owo baba kiet ikenyeneke ndibọhọ; ekenyene ndiwot “ofuri ufọk Ahab” man esio usiene enọ mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ Abasi emi ufọk oro ekewotde. Emi ekedi se Abasi okowukde Jehu ete anam.
Ubiere-ikpe
“Mme ikpe Jehovah edi akpanikọ, kpukpru mmọ enen” (Psalm 19:9). Edinam Jehu ekeme nditie nte ekedi nsọñido, edi tim kere idiọk-ñkpọ emi Ahab akanamde. Abasi ye mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ Esie ema eduri Ahab utọñ ebaña mme idiọk-ñkpọ esie. Ahab ama ofumi kpukpru ifet ndikabare esit. “Edi oruk owo nte Ahab ikoduhe, emi akanyamde idem esie ndinam idiọk ke iso Jehovah’ (I Ndidem 21:25). Ahab ekesikpono ndem onyuñ anam mbon efen etiene enye enam ntre. Enye ama etre ndikpep nditọ esie mbaña usuñ Abasi, ndien nditọ esie ema etiene idiọk uwut-ñkpọ ete mmọ. Kpukpru mmọ ema edue ke iso Abasi, ema enyuñ edot mkpa. Ini edikabare esit mmọ ama ebe, ndien idaha-emi mmọ enyene ndibọ ufen. Oro anam Isaiah anditiñ ntiñ-nnim ikọ ọnọ nduri-utọñ emi “Mbufo eyom Jehovah ke ini ekemede ndikut enye, eseme ekot enye, ke ini enye ekperede” (Isaiah 55:6).
Uwem Mme Mkpa
Edikwọrọ Eti-Mbuk mfin ada ubiere-ikpe ọsọk mmọ emi mikabakere esit. Ke ini owo okopde ikọ eti-mbuk ọnọ enye uñwana. Ndisaña ke uñwana oro edi uwem eke spirit. Ndisin uñwana oro ọwọrọ mkpa ke spirit. Ke ini owo okopde Eti-Mbuk onimde etop oro ke akpanikọ, onyuñ okopde item oro, enye enyene uwem. Edieke enye minimke ke akpanikọ inyuñ inamke item, enye ididuhe uwem. Emi edi mme ikọ Jesus: “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, owo eke okopde uyo Mi, onyuñ ọbuọtde idem ye Enye emi ọkọdọñde Mi, enyene nsinsi uwem” (John 5:24). Jesus ama afiak etiñ ete: “Owo eke ọbuọtde idem ye Enye ikaha ikpe; ema ekekpe ikpe owo eke mibuọtke idem ye Enye ema, koro enye mikọbuọtke idem ke enyiñ Edibon Eyen Abasi kierakiet” (John 3:18).
Owo Emi Anamde-nam
Ke akparawa anditiñ ntiñ-nnim ikọ oro ama ekeyet Jehu aran ama onim, onyuñ ọnọ enye etop Abasi, enye (anditiñ ntiñ-nnim ikọ) Abasi ama ọnyọñ. Jehu ama afiak etiene mmọ eken, emi eketiñde ikọ usọñ-enyin edian akparawa anditiñ ntiñ-nnim ikọ oro. Mmọ ekeyom ndifiọk se enye eketiñde. Ke ini Jehu ama okonyime ete ke ema eyet imọ aran enim ke edidem, mme nsaña ekọñ esie ema ekpono enye. Nte ido ukpono, mmọ ema ebri ọfọñ mmọ ke enyọñ udighi-ukot ufọk man enam ebekpo ubọñ. Mmọ ema edori Jehu do, enyuñ efuri ukorowo ndisian nte ke Jehu edi edidem.
Jehu ekedi owo emi esinde ifik anam ñkpọ. Ema enọ enye utom ndinam, ke ntre enye ama ọtọñọ ini kiet ndinam ewuhọ Abasi. Enye ama ọnọ mbon-ekọñ emi ekedude ke Ramoth-gilead uyo ete owo ndomo kiet okutiñ ñkpọ ke Jezreel, ebiet emi Joram odude, abaña se idade itie.
Nduri-utọñ Ekpeme Obio
Akpa owo emi Jehu okowotde ekedi Joram, eyen Ahab. Ahaziah, edidem Judah ama aka ndise Joram koro idem mikọsọñke enye. Ke adaña ini emi enye odude ke Jezreel, ekpeme-obio kiet emi okodude ke enyọñ ñkoñ-koñ ufọk ama oduri mmọ utọñ abaña owo emi akasañade edi. Ema etiñ enọ Joram, ndien enye ama ọdọñ isuñ-utom emi okodorode ke enañ-mbakara aka man okobup abaña mme mmọ edi ke emem. Ke ini isuñ-utom oro etrede ndifiak nnyọñ, ema edọñ isuñ-utom efen. Ke ini enye oro ñko etrede ndifiak nnyọñ, Joram ama ọdọhọ eda ukpat-ñkpọ esie esọk imọ man ika ikosobo ye esen owo oro.
Ndiwat Ikañ-ikañ
Ekpeme obio ama etiñ ete ke imọ ikam ikere ke edi Jehu ekedi koro enye akawatde ikañ-ikañ. Enye akanam usọp-usọp, etie nte ikabiatke baba ini kiet. Etie nte ekedi ido Jehu ndinam ñkpọ ye ifiopesit. Edi akpanikọ ete ke enye ekekere nte David emi ọkọdọhọde ete: “Koro utom edidem edide ke nnyekidem” (I Samuel 21:8).
Ñwak-ñkan ibat owo inyeneke ifiopesit ibaña utom Ọbọñ. Ndusuk mmọ isọpke idem ke ndinam uyo Abasi. Ke ini Abasi ọnọde nnyin ñkpọ ndinam nnọ Enye, yak nnyin iwut inemesit ibaña ifet emi enọde nnyin ke ndinam utom oro usọp-usọp utu ke ndisik enye nnim tutu ini efen.
Emem Iduhe
Joram mme Jehoram nte ekesikotde enye ndusuk ini ekedi eyen Ahab, enye okonyuñ edi edidem Israel. Owo efen ama odu emi ekekerede ukem enyiñ oro. Enye ekedi eyen Jehoshaphat okonyuñ edi edidem Judah 2 Ndidem 8:16). Joram eyen Ahab ama “anam idiọk ke iso Jehovah” (2 Ndidem 3:2). Enye ama anam ukem idiọk-ñkpọ emi Jeroboam akanamde “emi akanamde Israel ediọk” (2 Ndidem 3:3). Joram ekebiet mme anam-idiọk eken; enye ikenyeneke emem ndien okodu ke ndik inyuñ ifiọkke se ini iso edidade idi. Etie nte enye ikenyeneke mbuọtidem ke idem etubom ekọñ esie ndien ama okop ndik ke ini adade okut nte owo edide. Ke ñwed Abasi imokot ite, “Jehovah ọdọhọ, ete, mme idiọk owo inyeneke emem” (Isaiah 48:22).
Ahaziah ye Joram, mmọ kiet kiet ema eka ke ukpat-ñkpọ mmọ ndibiọñọ Jehu. Ke ini mmọ esobode. Joram ama obup: “Nte edi emem, Jehu?” Didie ke enye ekpenyene emem ke ini anade nte enye ọbọ ubiere-ikpe idiọk-ñkpọ esie? Nte enye ọwọñọrede ndifehe, idañ Jehu ama atiga enye. Ema enim okpo esie ke ebiet emi ekedide iñwañ Naboth. Emi ekedi inwañ emi Ahab ekesinde esit abaña tutu ewot enye emi ekenyenede man Ahab ada inyene esie enyene. Ekeda uwem Joram eyen Ahab ke ukem itie emi man esio usiene iyip Naboth ye eke nditọ esie.
Ke ini Ahaziah ama okokut se ikotibede inọ Joram, enye ama efehe, edi ikọbọhọke. “Ndien nsobo Ahaziah oto Abasi ke erika ke ọtọ Joram: ndien adaña emi enye akade, enye etiene Jehoram ọwọrọ okosobo ye Jehu eyen Nimshi, emi Jehovah ekeyetde aran, ete osibe ufọk Ahab efep” (2 Chronicles 22:7). Akande oro, eka Ahaziah ekedi eyen Omri emi ekedide ete Ahab (2 Ndidem 8:26; I Ndidem 16;28). Ñko Ahaziah ama enyene ebuana ke ufọk Ahab oto ke ndọ (2 Ndidem 8:27). Ke abaña uwem ye ukara Ahaziah nnyin ikot: “Enye onyuñ asaña ñko ke usuñ ufọk Ahab: koro eka esie edide anditeme enye nte enye anamde idiọk. Ndien enye anam idiọk ke iso Jehovah, kpa nte ufọk Ahab: koro adañemi ete esie ama akakpa, mmọ ekedi mme anditeme enye emi akadade enye osim nsobo (2 Chronicles 22:3, 4).
Jezebel
Ke ini ñwan Ahab okopde se ikotibede, ete ke Jehu ama edi ke Jezreel, enye ama abana iso esie onyuñ abana idet ibuot esie. Ekeme ndidi enye okoyom nditim nnam uteñe esie ebin Jehu. Nte Jehu odukde inua otop, enye ama osio ibuot esie anyan ke usuñ ofum onyuñ obup enye ete mme owot-owo esinyene emem. Enye ekpekenyene ndifiọk, koro edi enye ekedi ntak mkpa mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi (I Ndidem 18:13). Jezebel ama etiñ abaña Zimri emi akanamde ata akamba idiọk-ñkpọ ke enye ndiduk odu mbaña ete-ufọk esie nnyuñ ñwot enye. Enye ama ọwọrọ ada nte enye emi edinamde ubiere-ikpe Abasi ọwọrọ osu. Zimri ama “anam idiok ke iso Jehovah” (Ndidem 16:19).
Ubọhọ Iduhe
Ikọ ye edinam Jezebel ama owut ete ke enye ikonimke se Abasi eketiñde ke akpanikọ. Enye ama ekere ete ke Jehu ekebiet Zimri, oro edi ke enye ikedighe owo emi osukde ibuot ọnọ ikọ Abasi. Etie nte enye ekekere ete ke eyeto ke ikọ ye edinam imọ, imọ ibọhọ ubiere-ikpe Abasi. Ñkukere usuñ emi owo ekemede ndibọhọ mkpa emi edide ufen idiọk-ñkpọ edi ndikabare esit man eda iyip Jesus ekwọhọre mme idiọk-ñkpọ esie efep. Imokot ke ukwọrọ ikọ Peter itie. “Ekabare esit ndien, enyuñ efiak edem, man esọhi mme idiọk-ñkpọ mbufo efep” (Utom mme Apostle 3:19). Ke ini owo akabarede esit, idiọk-ñkpọ esie “eyarare, ebem iso ewọrọ ubiere-ikpe” (I Ñwed Timothy 5:24), edi Jezebel ikọbọñke akam iyom edifen ke mme idiọk-ñkpọ.
Mme ntiñ-nnim ikọ ema ewọrọ esu. Ema etop Jezebel esio ke usuñ-ofum,(window) mme enañ mbakara enyuñ edighi enye ke ikpat. Ke ini mmọ ekade ndibuk enye, ema ekeyarade efiọk ete ke edi ubak idem esie ọkọsuhọ. Ubiere-ikpe akasaña ekekem ye ikọ Abasi.
Nditọ Edidem
Ke obio Samaria mme owo ata ye duop emi ekekerede ete ke mmọ ekedi nditọ Ahab ema edu. Edi akpanikọ ete ke mmọ oro ekedi nditọ-nditọ ye nditọ esie. Edi Jehu akanam esibe ibuot nditọ edidem emi. Enye ọkọdọhọ ete; “Mbufo efiọk, ndien, ete ke baba ikọ Jehovah kiet, emi Jehovah ọkọdọhọde abaña ufọk Ahab iduọhọ ke isọñ: edi Jehovah amanam se enye ọkọdọhọde ke inua Elijah owo esie:” Jehu ikọyuhọke ke ndiwot mbon ufọk Ahab ubak-ubak ke ini Abasi okowukde ete ewot ofuri ufọk. Enye ikafiakke edem ikpọñ ọkpọsọñ utom emi. Enye iketreke tutu enye owot kpukpru owo ke ufọk Ahab okure, oro edi mme ikpọ-owo, iman ye mme nsu-nsu mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ esie.
Mme Okpono Baal
Ama otuk Jehu nte enye akpabiatde nsu-nsu ido ukpono Ahab ye ufọk esie. Edi Ahab ekedi ntak edikpono Baal ke otu Nditọ Israel ke ini emi. Ikedighe enye ndinim uwut-ñkpọ idiọk-ñkpọ edikpono baal ikpọñ-ikpọñ, edi enye ñko ama “anam itie-uwa ọnọ Baal ke ufọk Baal, oro enye ọkọbọpde ke Samaria” (I Ndidem 16:32). Ke ini Ahab ama akakpa, mme okpono ndem ema eka iso enam ñkpọ enọ Baal.
Jehu ama okot kpukpru mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Baal, nditọ-ufọk esie ye kpukpru mme oku esie ọtọkiet. Ema ebiere mkpa enọ kpukpru mmọ emi midikaha ikosobo ye Jehu. Enye ama anam mmọ ekere ete ke imọ imenyene uwa ndifọp nnọ baal. Edi Jehu akanam emi ke ñkari ke udọñ esit “man enye osobo” mme okpono Baal.
Enye ama ọdọhọ mmọ enam usọrọ enọ Baal, Enye ama ọnọ etop esọk ofuri isọñ israel. Kpukpru mme okpono baal ema edu do, ndien ufọk Baal ama ọyọhọ ọtọñọde ke ñkañ kiet tutu osim ñkañ eken. Ema etim eduñọre man efiọk ete ke ñkukuru mmọ emi edude do edi mme okpono Baal ikpọñ-ikpọñ. Nte mmọ ekade iso ke mme uwa mmọ, Jehu ama obon owo 80 ke añwa onyuñ owuk mmọ ete ekuyak baba owo kiet ọbọhọ.
Emi ekedi akpatre mboho mme okpono Baal emi. Mmọ ikokponoke odu-uwem Abasi. Mmọ ekenam uwa enọ ndem emi mmikemeke ndikut ñkpọ, ndikop ñkpọ me ndinọ uñwam. Mmọ ikonimke akpa mbet iba emi Abasi ọkọnọde Nditọ Israel oto ke ubọk Moses, anditiñ ntiñ-nnim ikọEsie. Nte afo ọmọfiọk akpa mbet iba ke otu Mbet duop? Afo emekeme ndikut mmọ ke Exodus 20:1-6.
Ke ini Jehu ama ọkọnọ idiọñọ, mbon ukpeme ye mme etubom ekọñ ema esọsọp eduk enyuñ ewot kpukpru mme okpono Baal. Ke ntem, ema ebom adaha Baal enyuñ ewuri ufọk Baal. “Ntre ke Jehu osobo Baal ke Israel efep.”
Nditọ-enañ Gold
Sia Jehu ekenyenede ifiopesit onyuñ okopde item ke ndinam ewuhọ Abasi. Abasi ama ọñwọñọ ete ke ufọk esie eyekara ke emana inañ ke Israel. Tutu osim idaha oro Jehu ama anam nte ọfọnde, edi emewet ñkpọ mfuhọ ebaña enye. Enye “itimke ndisaña ke mbet Jehovah Abasi. Israel ke ofuri esit esie.” Enye ikakaha iso ndinam ñkpọ nnọ nnyuñ ñkop item Abasi. Jehu ama etiene anam idiọk-ñkpọ Jeroboam, emi akanamde nditọ-enañ gold iba, emi ekedide mme mbiet, ọnọ mme owo ete ekpono ke Bethel ye ke Dan (I Ndidem 12:28, 29). Enye ọkọdọhọ mme owo ete ke nditọ enañ gold oro, kpa mme ndem oro, edi mme abasi emi akafakde mmọ osio ke Egypt.
Idahemi Jehu etiene anam idiọk-ñkpọ emi Jeroboam akanamde. Jehu ama owuri ndem Baal edi aka iso ndikpono nditọ enañ gold. Emi ikedighe uduak Abasi, ndien idiọk-ñkpọ enye emi okodobi ukem-ukem nte idiọk-ñkpọ ukpono ndem efen. Nti utom owo akpawak nte awawak owo okponyuñ enyene ifiop esit nte enyenyene, enye enyene ndisuk ibuot nnam item Abasi onyuñ aka iso ke usuñ edinen ido. Emi edi mme ikọ Jesus: “Edieke mbufo esọñọde eda ke ikọ Mi, mbufo edi mbet Mi ke akpanikọ” (John 8:31); ndien “Eyenyaña owo eke edimede ime tutu osim akpatre” (Matthew 10:22).
Questions
MME MBUME1 Anie ekedi Jehu?
2 Anie ekeyet enye aran onim ete edi edidem Israel?
3 Nso utom ke Abasi ọkọnọ enye ete anam?
4 Didie ke Jehu akanam utom esie?
5 Nso ikedi ntak emi ekenyenede ndibiat ofuri ufọk Ahab mfep?
6 Jezebel ekedi anie?
7 Nso ntiñ-nnim ikọ ikosu ke ini emi enye akpade?
8 Nso utọ ido ukpono ke Ahab okowuk ke Israel?
9 Nso ikedi ntak emi ekesobode mme okpono Baal ye ndem mmọ efep?
10 Didie ke owo ekeme ndibọhọ ubiere-ikpe Abasi?