Lesson 329 - Senior

Memory Verse

IKỌ IBUOT: “Akanam baba ikọ Prophet itoho ke uduak owo: edi mme owo etiñ ikọ eke otode Abasi, nte Edisana Spirit esinde mmọ etiñ.” (2 Ñwed Peter 1:21).

Cross References

I Ekot Esio Ke Utom Ukpe Okuk

1. Amos ekedi ekpeme-erọñ ke Tekoa ye etet-mfri eto sycamore, Amos 7:14;1:1

2. Ñtọñọ uwem esie ekedi eti ye ediye uwut-ñkpọ ndisọñọ mme ntiñ-nnim ikọ esie, Amos 2:13; 3:8,12; 6:1

3. Amos ama okut ke imenyene akwa ubiọñ-utom ke ndiyere ikot Abasi, Amos 3:8;7:15

II Odudu Amos Ye Etop Esie

1. “Ndien Jehovah ọdọhọ ete” ye mme mbiet ikọ ntre edu ke Ñwed emi utim ike 40, Amos 1:3,6,9; 3:11, ye mme itie eñwen

2. Ema etiñ ebaña mme ubierikpe emi akanade ebet mme idut emi ekande ekuk, Amos 1:3-15; 2:1-3

3 Ikọ Abasi okotim etiñ abaña mbon Judah, Amos 2:4,5

4. Ata akpan ndodobi etop emi Amos eketiñde ekedi ndisua nnọ Israel, Amos 2:6-16; 3:1-15; 4:1-13; 6:7-14

5. Abasi okokot Ñditọ Israel ete enyene ata ñkabare esit, Amos 5:1-27

6. Amos ama ofiori abaña idiọk-ñkpọ ye ibuk, Amos 6:1-6; 8:4-6

III Mkpe-Ubọk Ye Ukọbọ

1. Akam mkpe-ubọk Amos ama emen ediwak ubierikpe Abasi emi akanade ebet efep, Amos 7:1-9

2. Amaziah ama ọkọbọ Amos ke nditiñ nte ke Amos ọmọñ osobo obio onyuñ odomo ndibin enye nsio ke isọñ Israel, Amos 7:10-13

3. Ubierikpe Abasi ama osim Amaziah, Amos 7:16,17

4. Akpatre etop Amos ama owut nte nsobo Israel ediwọrọde osu, Amos 8:1-3, 7-14; 9:1-10

5. Abasi ama ọsọñọ mmọ idem ke ndinọ eñwọñọ uñwana ye idorenyin, Amos 9:11-15

Notes

SE EKPEPDE EBAÑA

Anditiñ Ntiñ-nnim Ikọ Emi Eyomde

Ukara Jeroboam eyen Joash (emi ndusuk ini esikotde Jehoash), edidem Israel, ekedi emi ọkọyọhọde ye ñwọrọ-nda erikan ke ekọñ; ñko, okonyuñ edi ukara emi akanamde eti ido ọsuhọre eti-eti. Ediwak isọñ ama afiak etiene Ñditọ Israel oto ke ọkpọsọñ ubọñ uñwana ekọñ edidem emi; ntre ediwak ñkpọ mbume ye inyene ema edu oto ke edikan ke mme ekọñ, emi ñko ama ada idiọk-itọñ, ifu ye idiọk-ñkpọ esin ke uwem mbio emi. Mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi ema efiori ebaña mme idiọk-ñkpọ emi, edi eketie nte nditọ Israel ikekpañke utọñ. Ke akpanikọ, mmọ ema edomo ofuri ukeme mmọ ndinam mme isuñ-utom Abasi edop uyo (Amos 2:11,12).

Jesus ama ọdọhọ ete ke “prophet inanake ukpono ke mibọhọke ke obio emana esie” (Matthew 13:57). Nte mbon Samaria ye Nditọ Israel ekpekekpañ utọñ ekan enọ anditiñ ntiñ-nnim ikọ emi mitoho idut mmọ? Abasi ama ọdọñ Amos, ekpeme-ufene emi okotode Tekoa, ke esien Judah, nte ọkwọrọ-ikọ Abasi ọnọ mme anana uteñe Abasi emi. Uyo Amos emi ekenyenede uwem onyuñ ọyọhọde ye odudu oto ke Spirit Abasi, ama ofiori ke ọkpọsọñ uyo abaña mme idiọk-ñkpọ emi Nditọ Israel ekenamde.

Ekedoñ etop Abasi esọk ediwak mme ñkan-ñkuk obio eken, edi mme udop ntiñ-nnim ikọ Amos okotim abaña Ñditọ Israel. Akwa mfuhọ ama edemere ke esit suñ-suñ ekpeme-erọñ emi ke enye okokutde edikpọñ Abasi ke otu mmọ emi ini kiet ko ekekponode Abasi emi odude ke Heaven.

Mfaña Iduhe

Abasi ama ọfọn, onyuñ otim ekere abaña Ñditọ Israel: “Ñkọfiọk mbufo ikpọñ-ikpọñ ke otu kpukpru oruk ererimbot” (Amos 3:2). Abasi ama osioño mmọ emi efep ke ufin mbon Egypt onyuñ ada mmọ usuñ ebe ke akai-ikọt ke isua 40, man Enye ada mmọ oduk ke Isọñ Eñwọñọ. Abasi ama osobo mme Amorite ke iso mmọ. Abasi etiñ abaña mme Amorite ete, “idaha mmọ okoñde nte Cedar, mmọ enyuñ esọñ nte ofriyo; ndien ñkosobo mfri esie ke enyọñ ye oruñ ke idak” (Amos 2:9).

Abasi ama añwaña ekese edidiọñ ọnọ mmọ emi: edidiọñ ke obio ye ke iñwañ mmọ, mme edidiọñ ke mfri isọñ ye utọt ke ufene, edidiọñ ke akpasa ye mme ubet unim ñkpọ; edi ke usiene kpukpru mme edidiọñ emi, Nditọ Israel ema eka iso ke ndinam idiọk-ñkpọ kiet ye eken emi akasabarede edisana enyiñ Abasi onyuñ edemerede iyaresit Esie.

Nditọ Israel ema ekọrọ idiọk-ñkpọ ke idiọk idaha mmọ, ke mmọ ndisuk ntiñ ete ke ikpono Abasi; edi Abasi ọdọhọ ete, “Nte iba eyesaña kiet ye kiet ke mmọ midige esit kiet?” (Amos 3:3). Nditọ Israel ema enyene ido edikpono Abasi, edi mmọ esin ofuri-ofuri ndikpono Abasi mme ete mmọ, enyuñ esin ndinọ Enye ukpono eke enyenede Enye. Abasi eneñede ọnọ uyo ete, “Kunyene abasi efen ukọrọ ye Ami, kunam edisọi ñkpọ unọ idem fo…. kunuhọ unọ mmọ, kunyuñ unam ñkpọ mmọ: koro ami Jehovah Abasi fo ndi Abasi ufup” (Exodus 20:3-5). Mme nditọ enañ o-gold ye mme itie uwa mmọ ke Bethel ye Dan ekedi mbubiam ñkpọ ye emiom enọ eti usuñ edikpono Abasi ke Jerusalem. Edinam uwa ke usen ke usen ama aka iso edi ekedi ye leaven emi ema ekekpan; ema enọ uyo ete eda ọyọhọ ubak duop ye enọ ima-esit eka ke ndedehe itie-uwa, edi Abasi ikadaha baba kiet ke otu mme edinam oro ke ñkpọ.

Ọkpọ-usuñ edisana ido eke Abasi ada owo osim Heaven, edi Ñditọ Israel ekema ndisaña ke idiọk usuñ. Abasi ama ayak mme añwa-añwa ubierikpe ada itie man anam Nditọ Israel efiak etiene Enye, edi mmọ esin ndifiak. Ata akpan etop ke ntiñ-nnim ikọ Amos ekenyene nditọ Israel saña-saña. Nte enye osuk etiñde mme akpatre ntiñ-nnim ikọ abaña mbio emi ndifiak edem ñkpọñ Abasi mmọ ye utip ubierikpe ye nnanenyin emi editienede, etop oro ama asak nte ikañ oto mkpọk-inua esie: “Mmọdo ntem ke ndinam ye afo, O Israel: koro nyenam emi ye afo: tim idem man osobo ye Abasi fo, O Israel” (Amos 4:12).

Ini Mfọn Emi Okoñde

Etop emi Amos ọkọnọde mbon Israel edi ukem etop emi Abasi ọnọde ererimbot mfin. Ke emi, Abasi inamke ñkpọ ye idut kiet-kiet, edi ye kpukpru owo ke ofuri ererimbot. “Koro mfọn Abasi ama ọbiọñọre edida erinyaña ọsọk kpukpru owo; onyuñ ekpep nnyin ñkpọ, man oto do nnyin idianare ikpọñ idiọk ido ye idiọk udọñ ererimbot, idu uwem ke eti ibuot ye edinen ido ye ido Abasi ke eyo emi” (Titus 2:11,12). Abasi ama añwaña akwa edidiọñ ọnọ kpukpru owo, edi andikpon ñkan ke otu mme edidiọñ edi enọ Eyen Esie. “Koro Abasi akamama ererimbot ntem, tutu Enye osio ikpọñ-ikpọñ Eyen emi Enye obonde ọnọ, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye Enye okutak, edi enyene nsinsi uwem” (John 3:16).

Nte nditọ owo edara ndibọ ñkpon-nkan enọ Abasi emi? Ih-ih. Ke nditim ntiñ, mme owo esin Ọbọñ Jesus. Nte Abasi anam akpanikọ ye mme idut, okposuk edi nte mmọ esinde Enye ye ñsọn-urua Enọ Esie? Ih! Ke ñkpọ nte tọsin isua iba ye ke mme tọsin usuñ, Enye ke eneme ye nditọ owo onyuñ odomo ndikpe ye mmọ mbaña idiọk-ñkpọ ye ubiọñ-utom mmọ. Nte Abasi idibiomke mme owo eke esinde Christ ikpe? Iditreke! Owo eke ededi emi esinde Andinyaña eyeda ke iso ubierikpe Abasi, anana se etiñde oto ke edisin emi enye esinde. Kpukpru ukpọñ eke edude uwem ekpekam ekabare etiene Andinyaña ke ini Enye ke mbọm osuk ekpede ubọk: “Etiene Mi, kpukpru mbufo emi ekpade mba enyuñ ebiomde edidobi mbiomo, ndien Ami nyenọ mbufo nduọk-odudu. Emen ọkpọnọ Mi ekọñọ ke itọñ mbufo, enyuñ ekpebe Mi; koro mmenyene ifure-ifure ido nnyuñ nsuhọre idem ke esit; ndien mbufo eyekut nduọk-odudu enọ ukpọñ mbufo. Koro ọkpọnọ Mi ememem, mbiomo Mi onyuñ efefere” (Matthew 11:28-30).

Mme Usuñ Abasi

Mme owo ke ndusuk ini isọpke ndikpọñ mme utom emi ekpede mmọ okuk man ekpeyere ikot Abasi, koro mmọ ekere ete ke mmimọ idotke ke idaha akwa ikot oro; edi edieke edide ikot Abasi ke akpanikọ, ikpanaha ndik odu. Amos ekedi usuhọre owo emi ekekpemede erọñ, edi Abasi akada ifiọk ye ikike emi Amos ekenyenede ke ini enye ekekpemede ufene ayarade utibe etop esie ọnọ Israel. “Nte lion okuni ke akai ke ini enye mikwe unam eke awaide?.... Lion okuni, anie mididikheke? Ọbọñ Jehovah ọdọhọ, anie miditiñke prophecy?” (Amos 3:4,8). Ndusuk Amos ama enyene ifiọk abaña nte ekpe ekesikade ndimum mme ufene emi enye ekekpemede, ama onyuñ enyene ifiọk ete ke ikunike ibọhọke oyomde ndiwai se enye omumde. Ke emi Amos ọbọk oruk ufene eñwen, oro edi, erọñ ufọk Israel. Ema ekop obufa uyo ubierikpe, oro edi, uyo Abasi. Edieke anade nte enyaña otu erọñ oro, ana enam ñkpọ usọp-usọp, ndien Amos ama anam ubiọñ-utom esie ke nditọt otu erọñ oro onyuñ añwana ndinyaña mmọ nsio ke iyaresit Abasi.

Abasi ke ukem usuñ oro ekeme ndida owo ubọk-utom ekededi emi eyerede ikot Esie anam ñkpọ. Owo Abasi emi amanade obufa enyene inem ke abaña utom edisuan eti-mbuk erinyaña, ekpedi ndiyak ofuri ini, mme ubak ini esie. Uwem owo emi ọdọhọde ete ke imọfiọk inyuñ inam-ñkpọ Andinyaña emi ekesetde edi ana-iñwañ ñwed, ndien uwem ye mme edinam esie edi se mme owo ke ererimbot ekotde. Se ekotde ke uwem owo emi owutde idem nte owo Abasi, emi minamke nte ñwed Abasi etemede edi se anam-idiọk adade ebiere ikpe ọnọ kpukpru ikọt Abasi. “Yak uñwana mbufo ayama ke iso owo, man mmọ ekut nti utom mbufo, enyuñ etoro Ete mbufo emi odude ke heaven” (Matthew 5:16).

Amos ama anam ata akpan ñkpọ ke ikot utom esie emi mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ ke eyo emi mibatke ke akpan ñkpọ. Amos ama ọkwọrọ ikọ Abasi onyuñ akama uwem esie ke ido emi ekemde ye ikọ Abasi. Nnyin imokot ke itie aba ke ekpri ñwed emi nte ewetde ete “Jehovah ọdọhọ ete”, ye mme mbiet ikọ ntre. Amos ikefeheke ndik ndifiori mbaña idiọk-ñkpọ, koro enye ama ọfiọk abaña odudu Abasi emi ekemede ndinyaña nsio ke idiọk-ñkpọ nnyuñ mmum nkama. Ke ini Amos okofioride ete, “Osuk ọdọdiọk ọnọ mmọ emi etiede ke ifure ke Zion, enyuñ ebuọtde idem mmọ ke obot Samaria” (Amos 6:1), baba owo kiet ikekwe nte Amos etiede ifu, onyuñ adarade abaña idiọk-ñkpọ ererimbot; me nte Amos ọkọbuọtde idem esie ke ukpeme obukidem. Etop Abasi ama otim edemere Amos, anam enye ikekemeke ndidian idem ye owo emi etop ye ubierikpe Abasi emi edidide mikenamke enye akabare esit. Ata owo Abasi ekededi enyene ndinyene ukem esit oro mbaña mme ukpọñ emi etakde, kpa nte Amos ekenyenede abaña Israel.

Ukọbọ

Utọ idaha edu-uwem oro ana nte ada esuene ye ukọbọ edi. Ikebighike Amos ama okut ukọbọ. Amaziah oku ama ọnọ etop esọk edidem Israel ete ke Amos ke oduk idiọk odu abaña edidem, ñko ke obio ikemeke ndiyọ kpukpru ikọ esie. Oku emi ama onyuñ eteme Amos ete efehe ọkpọñ Israel aka Judah eketiñ ntiñ-nnim ikọ do edieke enye enyenede ntiñ-nnim ikọ nditiñ. Amos ekedi suñ-suñ owo (ata akpan uduot emi odotde isuñ-utom Abasi ndinyene). Enye ikabiatke ini ndinam Amaziah ọfiọk ete ke imọ akanam idighe anditiñ ntiñ-nnim ikọ tutu Abasi edikot imọ osio ke uwem ubọk ufene onyuñ ọdọhọ imọ ete ika iketiñ etop emi inọ nditọ Israel. Kpukpru mme ñkpo ndighe emi Amaziah akanamde ikekemeke ndibiọñọ etop Abasi. Abasi ama abiat idiọk ekikere ye edinam Amaziah efep onyuñ ọnọ etop nsobo esọk nsu-nsu oku Abasi oro. Ọkpọkọfọn ye Amaziah edieke enye ekpekekpañde utọñ onyuñ okopde etop emi anditiñ ntiñ-nnim ikọ eketiñde akan enye ndiñwana ndibin anditiñ ntiñ-nnim ikọ oro mfep.

Jesus ọkọdọhọ mbet Esie ete, “Ana nte ñkpọ iduọ edu; edi eyedọdiọk ọnọ owo eke adade mmọ edi. Ọkpọfọn ye enye owo ndikpada itiat-ọkọk ibokpot ñkọñọ enye ke itọñ, ndien eduọk enye ke inyañ, akan enye ndinam ñkpri nditọ emi kiet ọduọ” (Luke 17:1,2). Akanam ukọbọ ibiọñọke ñka-iso ufọk Abasi akpanikọ, edi akam anam enye okop odudu ke Ọbọñ ye ke mbuọtidem.

Ata Ima

Amos ama enyene at ima ọnọ mmọ emi ekedọñde enye utom enọ nte ikutde ke usuñ nte enye akadade etiñ ikọ ke ọkpọsọñ uyo asua ibuk, ifu, ukpono-ndem ye mme idiọk-ñkpọ eñwen emi mmọ ekenamde. Ñko, Ọbọñ ama ayarade ke ñkpọ nte ikaba ke ñkukut ọnọ Amos onyuñ owut enye mme ubierikpe emi ekebetde Nditọ Israel; edi okoto ke akam akam mkpe-ubọk Amos, Abasi ama emen mme ubierikpe oro efep ọkpọñ mmọ.

Ke ukem ido oro ke ererimbot oyom akam mfin emi. Ubierikpe Abasi ọkọñọ nte obubit enyọñ ye ikañ-ikañ iyaresit ebet mme owo emi edude ke ererimbot. Akam ikọt Abasi etie nte ubiọñọ ọnọ ọyọhọ ubierikpe ndiduọ ndoro ererimbot. Ini ke edi eke edimende odudu eke omumde iyaresit Abasi akama ifep, ndien ofuri ifiopesit Esie eyedoro ererimbot ke idem. Ọbọñ ke okot kpukpru owo ke ererimbot ete efiak etiene Enye, edi mmọ inyimeke ndifiak. Enye ke etiñ ọnọ mme idut nte Enye eketiñde ọnọ Israel: Mmọdo ntem ke ndinam ye afo O mme idut, koro nyenam emi ye afo, tim idem man osobo ye Abasi fo.

Questions

MME MBUME

1. Ewe esien ke Amos okoto?
2. Nso ekedi ubọk-utom Amos mbemiso Abasi okot enye ete edi anditiñ ntiñ-nnim ikọ Esie?
3. Nso idi ntak emi idiọk-ñkpọ Nditọ Israel okokponde eti-eti ke enyin Abasi?
4. Nso ikedi mme ndusuk uwut-ñkpọ emi Amos akadade owut ke ntiñ-nnim ikọ esie?
5. Nso ekedi isọñ etop emi Amos eketiñde ọnọ Nditọ Israel?
6. Ke nso oruk usuñ ke Amos ekekeme ndiwọñọre ndusuk ubierikpe Abasi mfep ke Isọñ Israel.
7. Nso idi ntak emi ekekọbọde Amos, anditiñ ntiñ-nnim ikọ ke Isọñ Israel?
8. Amos akanam nso ke abaña ukọbọ emi enye okokutde oto Amaziah?
9. Abasi abat didie owo emi “etiede ke ifure ke Zion”?