Lesson 331 - Junior
Memory Verse
IKỌ IBUOT: “Jehovah emekpere mmọ eke esit ọbuñọde mmọ; onyuñ anyaña mmọ eke esit ọduọde” (Psalm 34:18).Notes
Ekpri Anditiñ Ntiñ-nnim Ikọ
Hosea, eyen Beeri, ama enyene etop ọnọ nditọ Israel. Enye ekedi anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Ọbọñ ke ini Isaiah, Amos ye Micah ekesuk etiñde ntiñ-nnim ikọ. Okposuk edi nte ekediọñọde Hosea nte anditiñ ntiñ-nnim ikọ ñkañ edere-edere, etop esie ekenyene kpukpru nditọ Israel. Hosea eketiñ ntiñ-nnim ikọ ke ñkpọ nte isua ata. Ke mme isua oro Jeroboam, eyen Joash (ndusuk ini esikot enye Jehoash ) akakara Israel, ke ini Uzziah, Jotham, Ahaz ye Hezekiah ekedide ndidem ke Judah.
Utom Anditiñ Ntiñ-nnim Ikọ
Ufọn ndiyom mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ ama odu. Ekedi akpan ñkpọ ndinyene mme owo emi Abasi okotde man emen etop Esie esọk mme owo. Abasi ama ọdiọñọ ke mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ eyenam akpanikọ ke ndiyak ikọ Esie nnọ nditọ Israel. Mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ ema eduri mmọ utọñ ebaña ubierikpe Abasi. Esua enọ mmọ ebaña mme idiọk-ñkpọ mmọ enyuñ ewut mmọ nte usuñ mmọ ọkọyọhọde ye ukpono-ndem. Esitiñ ñko enọ mmọ ebaña mme eñwọñọ edidiọñ Ọbọñ ke mmọ efiakde etiene Abasi. Utom mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ ekedi oro. Hosea ama anam akpanikọ ọnọ Abasi ye nditọ Israel ñko.
Mme Ndiọi Usuñ
Nte nnyin isede ñkpọ ibaña nditọ Israel ye ndidem mmọ ke eyo Hosea iyekut nte Abasi ye mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ Esie ekenamde akpaniko ke ndinọ Israẹl ntọt. Jeroboam, edidem Israel, ama anam idiọk ke iso Jehovah ke nditre ndiwọñọre nkpọñ mme idiọk-ñkpọ Jeroboam eken emi akanamde Israel edue (2 Ndidem 14:24). Ke ini oro “ukut Israel odorode eti-eti: ndien ofin okure, eyen-isọñ onyuñ okure, owo eke anyañade inyuñ iduhe ke Israel” (2 Ndidem 14:26). Abasi ama ọñwọñọ ete ke owo idisọhike enyiñ Israel ifep, ntre ke Enye akada Jeroboam anyaña Israel osio mme asua esie ke ubọk.
Akpamfia
Eti Uzziah nte edidem emi eketọde akpamfia ke ini enye akakade Itie-ukpono Abasi ndifọp incense. Ke edinam ntem enye ama edue Abasi. Edifọp incense ke Itie-ukpono Abasi ekedi unen ye utom mme oku ikpọñ. Jehovah ama añwam Uzziah utibe-utibe, edi ke ini enye ama ekenyene nsọñọ-nda, esit esie ama emenere (2 Chronicles 26:15, 16). Akpamfia Uzziah ama adianare enye ye nti ñkpọ ke uwem, oro edi ubon ye ufọk esie, utom ye obio ukara esie ye idem ukpono Abasi esie “Koro ekedianarede enye ke ufọk Jehovah efep.” Idiọk-ñkpọ, ukem nte akpamfia Uzziah adianare ediwak owo ọkpọñ kpukpru nti ñkpọ ke uwem. Se ekenamde Uzziah ama enen. Ekeme ndidi enye ama okop etop Abasi oto Hosea edi esin ndikabare esit.
Ibak
Ke ini ema eketọ Uzziah akpamfia eyen esie Jotham ama akabare edi edidem. Enye ama “akabare ọsọñ, koro enye eneñerede usuñ esie onim ke iso Jehovah Abasi esie” (2 Chronicles 27:6). Jothan ama anam se inende ke iso Abasi edi mbio obio esuk eka iso enam idiọk (2 Chronicles 27:2). Emi ekeme ndidi se mme owo oro ekemekde. Hosea ama anam akpanikọ ke nditiñ idiọk-ñkpọ mmọ nnọ mmọ ye ufen eke asañade ye mme idiọk-ñkpọ oro.
Ahaz ama akara ke Judah ke itie Jotham. Ukara esie ọkọyọhọ ye ibak, mbubiam ye ukpono-ndem (2 Ndidem 16:3, 4). “Ke ini emi efikde enye, enye ọdọdiọñ edue Jehovah” (2 Chronicles 28:22). Ahaz ama abiat ufọk-Abasi, eberi mme usuñ esie, onyuñ anam itie uwa ke kpukpru inuk Jerusalem (2 Chronicles 28:24).
Ke Ahaz ama akakpa Hezekiah ekedi edidem Judah, Enye edi owo oro ekedọhọde otim ufọk esie koro enye ọmọñ akpa. Hezekiah ama ọbọñ akam. Abasi ọkọk udọñọ esie, onyuñ ọtọñọ ntak adian isua uwem efut ọnọ Enye. Enye ama ọbuọtidem ye Abasi; ikonyuñ ifiakke edem ikpọñ nditiene Enye: “Edi Hezekiah inamke usiene ke ufọn emi efọnde enye; koro esit esie emenerede ke enyọñ” (2 Chronicles 32:25).
Etop Hosea
Nso etop ke Hosea akada ọsọk ndidem emi ye ikọt mmọ? Ekedi ndiwut nte ke mmọ eyom edikabare esit. Ndikabare esit edi owo ndikpọñ mme idiọk-ñkpọ esie, ke ini owo akabarede esit, enye ọfuhọ onyuñ eseme abaña mme usen edem esie; enye enyene udọñ ndikpuhọre nnyuñ nnam ọfọn; enye ebeñe erifen onyuñ ebeñe-idem ndineñere mme ñkpọ ke uwem esie emi akanamde enye atuaha ye Abasi ye owo.
Emi ekedi etop Hosea ke abaña mbon oro uwem mmọ ọyọhọde ye idiọk-ñkpọ. Enye ọkọdọhọ mmọ efiak edem enyuñ ekenam ñkpọ enọ Abasi. Enye eti mmọ abaña mme ikpọ ñkpọ oro Abasi akanamde ọnọ mmọ, oro edi ọtọñọde ke ini emi Abasi okosioñode nditọ Israel ke Egypt. Hosea ama owut se ikọdiọkde ke uwem mmọ.
Nte Ekpri Eyen
Ke ndinọ etop ọbọñ, Hosea akada Israel odomo nte eyen onyuñ ada Abasi odomo nte Ete. Nte ete ekpepde eyen isañ ke ndimum enye ubọk ntre ke Abasi ekekpep Israel “ndisana.” Nditọ Israel ekebere ke Abasi nte andinọ mmọ unwam, andinọ se inanade ye andikpep mmọ.
Nditọ Israel ekedi ifin ke isọñ Egypt, enam utom enọ Pharaoh. Ọbọñ ama osio mmọ ke ufin oro efep. Enye ama obiomore mmọ mbiomo onyuñ ọnọ mmọ udia. Nte emi owo akpatatde uruk ọkpọnọ ke idak ebek enañ man enye adia ñkpọ, Ọbọñ ama emen mbiomo mmọ efep onyuñ ọnọ udia. Ọbọñ ama ọnọ nditọ Israel manna edia (Exodus 16:15). Edi mmọ eketi iyak, cucumber, leek, ikon, oyim ye garlic emi ekediade ke Egypt. Mmọ esuk Abasi uyo emi ọkọnọde mmọ udia tutu enọ mmọ ufen ke ntak nsuk uyo. (Se ọyọhọ ukpep-ñkpọ 99).
Uruk Ima
Abasi akada ima oduri nditọ Israel ọnọ idem Esie. Enye ikadaha odudu ibin mme iduri nte emi owo oduride unam enim ke itie. Abasi akada usuñ emi nti owo esikamade ekpe mmọ ubọk. Enye ikenyikke-nyik mmọ ndinam ñkpọ nnọ Enye. Abasi ama ama nditọ Israel.
Abasi eyeduri kpukpru owo ọnọ idem Esie koro Enye ama mmọ. Edi ima Abasi akanam Enye ọnọ nnyin eyen Esie Jesus Christ nte uwa ke krọs man enyaña nnyin. “Koro Abasi akamama ererimbot ntem, tutu Enye osio ikpọñ-ikpọñ Eyen emi Enye obonde ọnọ, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye Enye okutak, edi enyene nsinsi uwem” (John 3:16).
Edimek Fo
Abasi ọnọ owo kiet kiet ikot ete etiene Imọ. Owo kiet kiet ana nte emek enye emi enye oyomde ndinam ñkpọ nnọ. Abasi ifikke-fik owo baba kiet ete anam ñkpọ ọnọ Imọ. Ndusuk ini mme owo esinyene udọñ ndinam mme ñkpọ man enem owo esit koro mmọ edude ke akwa ndik. Mmọ enam ñkpọ enọ owo ke ntak “akwa ndik.” Nditọ Abasi etiene Enye ke ntak ima Esie.
Edieke ekpedide Abasi enyene ndimek, kpukpru owo ekpedi mme anditiene Christ. Abasi ama anam udeme Esie ke ini akasiakde usuñ erinyaña. Owo kiet kiet enyene ndimek ndinam ñkpọ nnọ Abasi me ndinam nnọ satan. Ñkpọ efen iduhe ndimek. Owo enyene ndima Abasi tutu onyime nditiene midighe enye ama satan. “Baba owo kiet ikemeke ndisaña utom mme ete iba: koro eyesua kiet, ama eken; midighe ntre, enye eyesọñọ ada ye kiet esin enye eken ke ndek. Mbufo ikemeke ndisaña utom Abasi ye eke mammon” (Matthew 6:24).
Usuñ Idem Mmọ
Hosea ama etiñ ọnọ mme owo ete ke mmọ ekeyom usuñ idem mmọ. Abasi ama anam ediwak ñkpọ ọnọ mmọ onyuñ owut mmọ akamba ima. Edi mmọ “esuk ekọbọ ndifiak edem.” Nditọ Israẹl eyetiene Abasi ke esisit ini. Ndien mmọ eyeyom usuñ idem mmọ. Ñkpọ ndik odu ke owo ndiyom usuñ idem esie Koro “enyene usuñ eke enende ke iso owo, edi utit esie edi usuñ mkpa” (Mme ñke 16:25). Mme anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi ema enyik mme owo emi ndifiak ntiene Abasi nnyuñ mmenere Enye ke enyọñ nnyuñ ntuak ibuot nnọ Enye. Emi ekedi ñkpọ emi Hosea akanamde. Edi nditọ Israel ekabare eduk ke usuñ idem mmọ.
Ima Abasi ama okpon ye nditọ Israel eti eti tutu Enye ọdọhọ mmọ ete ndinam didie nda fi nnọ?”Esit Esie ama ọfuhọ ke ntak mfiak edem mmọ. Edi Abasi ama enyene mbọm onyuñ eme anyan ime. Enye ete, “nditọñọke ntak mbiat Ephraim (Israel): koro ami ndide Abasi ndighe owo.” Mme usuñ Abasi ibietke mme usuñ owo, Ndusuk owo ekpefiak edem ke iyaresit ikponyuñ inọhọnọ mmọ aba ifet efen ndikabare esit.
Nsu Ye Abiaña
Nditọ Israel ema esu nsu ke ndinam akaña nnọ Abasi emi mmọ mikosioho. Mmọ ema esinam mme eñwọñọ enọ Abasi emi mmọ mikonimke. Ndusuk ini ke mbuk nditọ Israel mmọ ema esifiak etiene Abasi enyuñ eñwọñọ ndikop uyo Esie. Nte uwut-ñkpọ ke ini Joshua ọkọdọhọde ete, “ama edi ami ye ufọk mi nnyin iyenam ñkpọ Jehovah,” mmọ ekeyom ndinam oro ñko. Mmọ ema efiọk ete ke Abasi okosio mme imọ ke isọñ Egypt, mmọ enyuñ eyom ndinam ñkpọ nnọ Enye. Mmọ ekedọhọ ete, “Nnyin iyenam ñkpọ Jehovah Abasi nnyin, inyuñ ikop uyo esie” (Joshua 24:15, 24). Ke Joshua ama akakpa, mmọ ema esin Abasi enyuñ enam ñkpọ enọ ndem. Ke ini ke ini nditọ Israel enam ñkpọ emi.
Akpanikọ emi idighe ye nditọ Israel ikpọñ; ndusuk owo mfin inimke eñwọñọ emi mmọ enamde enọ Abasi. Ke ini mmọ ekebọñde akam eyom erinyaña ukpọñ mmọ eñwọñọ ndinam ñkpọ nnọ Abasi, edi mmọ inamke oro idahemi. Ediwak idaha ke mme owo edọñọde mmọ enam mme eñwọñọ enọ Abasi, edi ewak ndifre mbaña akaña ye eñwọñọ oro ekenamde ke Abasi ama ọkọkọk mmọ anam ekop nsọñidem. Ke ini mfina ye ndik ndusuk owo ema enam enwọñọ enọ Abasi emi mmọ minimke. Nte mme ñkpọ emi idighe nsu ye abiaña? David ọkọdọhọ ete:” nnyuñ nnọ fi akaña mi. Emi mkpọk-inua mi eketiñde, uyo mi okonyuñ asiakde ke ini ami ntiede ke itie ukut” (Psalm 66:13, 14).
Akam
Hosea ama anam mmọ ediọñọ mme ñkpọ emi man owut ete ke mmọ eyom erikabare esit. Mmọ ikọnọhọ Abasi ekọm ke kpukpru se Abasi akanamde ọnọ mmọ. Ke ini owo abatde mme edidiọñ esie enye eyekut ete ke imakama Ọbọñ isọn ekọm ndien enye eyeyom ndinam ñkpọ nnọ Abasi nnyuñ nkpono Enye. Nte nnyin imesikọm Abasi ke mme ñkpọ emi Enye anamde ọnọ nnyin? Me nnyin idi mme anana esit ekọm inyuñ ikereke ibaña mme edidiọñ Esie?
Hosea ikowutke mmọ ite ke eyom erinyaña ikpọñ edi etiñ ọnọ mmọ usuñ nte ekemede ndinyene enye. Enye ama eteme mmọ se ekpetiñde, onyuñ ọdọhọ mmọ eda ikọ esọk Ọbọñ oro edi etiñ ikọ enọ Ọbọñ enyuñ eyak idem enọ Enye. Oro edi ndibọñ akam. Utu ke mmọ ndida ufene nka man ewa, mmọ ekenyene ndida “Uwa” ñkpọk inua emi edide itoro ye mme enwọñọ nsọk Abasi. Hosea eteme mmọ ndidọhọ ete “Asshur idinyañake nnyin: nnyin ididoroke ke horse.” Emi ọkọwọrọ ete ke mmọ ekeyom ndibuọt-idem ye Abasi utu ke ndibere ke owo nte mmọ ekenamde. Mmọ ekenyene ndidiọñọ Abasi utu ke ndidọhọ ete ke utom ubọk mmọ edi abasi. Ọbọñ oyom kpukpru mmọ eke enyañade ebuọtidem ye Enye enyuñ ediọñọ Enye nte ñkukure odu-uwem ye Abasi akpanikọ.
Mme Eñwọñọ
Abasi ọñwọñọ mbọm ọnọ mmọ emi ekabarede esit ke akpanikọ, oro edi mmọ emi eyararede enyuñ ekpọñde mme idiọk-ñkpọ mmọ (Mme Ñke 28:13). Ọbọñ emekpere mmọ eke esemede ebaña idiọk-ñkpọ mmọ onyuñ anyaña mmọ eke esit ọbuñọde (Psalm 34:18). Ke ebede mbọm, eñwọñọ mme edidiọñ efen enọ mmọ emi ekabarede etiene Abasi. Hosea ọkọdọhọ ke Abasi eyetie nte mbara ọnọ Israel. Etiñ enọ nnyin ete ke mbara esikpon eti-eti ke edem usiaha utin onyuñ ebit isọñ. Ke mme ebiet efen edim esidep eti-eti edi ke isọñ emi nditọ Israel ekeduñde mbara ekedi ñkukure mmọñ emi edade edu uwem. Ke nkañ Spirit Abasi ama ọñwọñọ ndinọ mmọñ emi edinamde ukpọñ edemere onyuñ ọkọri. Nte emekeme ndisọñọ mme ufañ ñwed ke Ikọ Abasi emi etiñde ñkpọ abaña mmọñ uwem?
Eto
Hosea ama ada owo emi “mbara” oro ọduọhọde odomo ye eto. “Enye eyesiaha nte lily, onyuñ omum oruñ esie nte Lebanon.” Ndikọri nte lily: oro edi oruñ kiet; ke ediwak idaha esisioño ediwak mfri! Mme oruñ nte Lebanon oro edi mme Cedar Lebanon esisin oruñ oduk isọñ ukem nte enye ọniọñde! Uyai esie eyenyuñ ebiet eke olive, ufuọñ esie eyenyuñ ebiet eke Lebanon.” Uyai nte Olive, oro edi eto emi esidi awawa kpukpru ini, ndiwut uwem ye ediñwum mfri ufuọñ nte Lebanon, oro edi, ekenọ ufik mme flawa ye eto ndisioño edinem utebe! Owo ikemeke ndida eto kiet ntiñ ñkpọ mbaña nditọ Abasi. Nti ñkpọ emi edọñọde ke ediwak eto ke etañ edian ọtọ kiet etiñ ñkpọ ebaña mmọ, oro edi nkọri nte lily, ndisin oruñ ke esit isọñ nte cedar, ndinwum mfri ye uyai nte olive.
“Mmọ eyefiari nte ibokpot, enyuñ esiaha nte vine.” Jesus ama ọnọ mbet Esie ukem uwut-ñkpọ oro. Kot se Jesus ekekpepde abaña “mkpasip ibokpot” emi ọduọde esine ke isọñ onyuñ akpa (John 12:24). Jesus ama etiñ ñko ọnọ mbet abaña vine ndikọri nyuñ ñwum mfri (John 15:1-7).
Edinen Me Se Minenke
Ye ofuri mme eñwọñọ emi ye mmọ efen, ntak iduhe emi owo baba kiet mikpetieneke Ọbọñ. Owo kiet kiet ekeme nditiene Ephraim ndọhọ nte “nso ke ami nyene aba ndinam ye ndem?” me ke ikọ idem esie, “Ntak emi mkpakade iso ke idiọk-ñkpọ?” Ñwed Hosea etre ikọ esie ye ekikere nte ke oruk owo iba edu: Oro edi edinen owo ye owo emi minenke, mmọ emi etienede Ọbọñ ye mmọ emi esañade ke usuñ idem mmọ. Nte mme utibe eñwọñọ odude ọnọ mmọ emi ekopde item ntre ke mme enyene ndik eñwọñọ edu enọ mbon ntut utọñ. Nso utọ owo ke afo edi? “Koro mme usuñ Jehovah enende ndinen owo eyenyuñ esaña mmọ ke esit: ndien mmọ eke eduede eyeduọñọ ke esit.”
Questions
MME MBUME- “Ekpri” anditiñ ntiñ-nnim ikọ ọwọrọ nso?
- Nso ikedi etop Hosea ọnọ nditọ Israel?
- Nditọ Israel ekenam didie ye Abasi?
- Didie ke mmọ ekewut unana esit ekọm mmọ?
- Nso ke Abasi akanam ọnọ mmọ?
- Nso idi edikabare esit?
- Anie ana nte akabare esit?
- Didie ke owo okpoyom Abasi man ọbọ edifen?
- Nso ufọn ke anyan oruñ cedar anam?
- Ima Abasi ye owo okpon adaña didie?