Lesson 345 - Junior
Memory Verse
IKỌ IBUOT: “Mmokop mkpe-ubọk fo, mmokut mmọñ-eyet fo; sese nyanam udọñọ okure fi” (2 Ndidem 20:5).Notes
Etop
Hezekiah ọkọbọ esen etop. Isaiah, Anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi akada ọsọk enye. Etop emi okoto Abasi. Hezekiah ọkọdọdọñọ ke ini Isaiah akakade ndise enye. Nte Hezekiah okopde etop emi enye ọwọñọrede iso esie ese ibibene, atua eyet onyuñ ọbọñ akam. Nso oruk etop okpotuk edidem ntem?
Uyo Ọbọñ ke abaña Hezekiah ekedi “Tim ñkpọ ufọk fo” koro enye ọmọñ akpa. Ñwak ñkan owo ifiọkke ini eke mmọ edikpade. Edieke Ọbọñ ebighide ndidi mkpa edi ñkpọ emi kpukpru owo edisañade ibe ke esit. Ñwed Abasi ọdọhọ ete: “enim enọ ndikpa ini kiet ndinyuñ nda ke itie-ikpe ke oro ebede” (Mme Hebrew 9:27). Sia nnyin mifiọkke ini emi Ọbọñ edidide mme ini emi nnyin idikpade, ikpenyene nditim ufọk nnyin ye uwem nnyin inim kpukpru ini.
Nte afo ekere ete ke imọ iyebeñe idem ndisobo ye Jesus edieke afo okoidekoi esin ndiyarade idiọk-ñkpọ mme ndiyom erifen? Nte afo oyom ndisobo Jesus ye uwem idiọk-ñkpọ ye mme akaña emi eketrede ndisio? Ekpenem Ọbọñ esit edieke “iditimde uwem nnyin inim” inyuñ inam enye ọsuhọ ntre.
Akam
Mbemiso Hezekiah okot nditọ ufọk esie ndinọ akpatre item ye nditiñ uduak esie, enye ọwọñọre iso esie ese ibibene onyuñ ọbọñ akam. Nnyin imeti ite ke Ahab ama ana ke mkpana esie onyuñ ọwọñọre iso esie efep (1 Ndidem 21:4). Ahab ọfuhọ inyuñ inyimeke ndidia ñkpọ. Enye akayat esit koro enye mikekemeke ndinam uduak esie. Edi Hezekiah ọwọñọrede iso esie ese ibibene man enye efre abaña kpukpru owo ke ubet oro, ndinyuñ nsuhọ ikpọñ nte enye ọbọñde akam. Ke ukem usuñ oro, mfin emi, nnyin imekeme ndisiri utọñ inyuñ ibọp enyin ibaha mme mmọ emi ekande nnyin ekuk man ikere ibaña Jesus, ibọñ akam inọ Enye, inyuñ isuhọ ikpọñ ye Enye. Ke ini unana, ediwak mbon Abasi ema eda esit mmọ eñwek akam ke ebiet emi ifet mikoduhe nditọñ edọñ. Ke itie utom, ke itie mbre ye ke ebiet mme owo ekande mmọ ekuk, ediwak mbon Abasi ema ekpep ndiberi idem mmọ mbaha ye Ọbọñ nte ebọñde akam ke esit.
Ke enye ama ọkọbọ etop oro, akpa ñkpọ emi Hezekiah akanamde ekedi ndibọñ akam. Edieke utọ etop oro okposimde ndusuk owo, ekeme ndidi mmọ ekpebem iso ekekọm kpukpru mme ufan mmọ tie-suñ, mme ndibat okuk mmọ, mme ndineñere mme ukwañ usuñ mmọ, mme ndinam mme akpatre ebeñe. Hezekiah ọkọbọñ akam. Edi akpanikọ nte ke Hezekiah ama esibọñ akam ndien-ndien koro enye akamade Ọbọñ. Ñkpọ emi enye akamade ekebem iso oduk esit esie. Edieke nnyin imade Ọbọñ iyekere ibaña akam mbem iso mme ñkpọ eken. Owo Abasi ọbọñ akam ndo-ndo oro enye edemerede ke usen ubọk, enye onyuñ ọbọñ akam nte akpatre ñkpọ ke okoneyo; ọbọñ akam mbem iso enye adia udia, mbem iso anam utom, mbem iso enye ebre mbre. Ke mfina mme idara ekededi adade itie ke usen, owo Abasi ọbọñ akam. Idighe nte ke ana esioro uyo ebọñ kpukpru akam emi, edi mmọ ekeme ndida itie suñ ke isọñ esit.
Nditi
Nso ke Hezekiah eketiñ ke akam esie? Enye ekebeñe Abasi, ete eti nte imọ ikasañade ke iso Esie. Hezekiah ama ọfiọk ete ke Abasi ke okokut mme edinam nnyin. Ndusuk ini mme ufan nnyin, mme ete ye eka nnyin ye mme andikpep nnyin ikwe inyuñ ifiọkke se nnyin inamde, edi Abasi okut onyuñ ọfiọk. Ndusuk owo ekpema nte Abasi efrede mme ñkpọ emi mmọ ekenamde. Hezekiah ekebeñe Abasi ete eteti mmọ. Enye ikpebeñeke ite eti usuñ ye edu nte enye akakamade ufọk esie, mbọhọ-iduñ ye mme asua esie. Enye ikesemeke man Abasi onim imọ uwem ebighi. Enye ọkọdọhọ, “Jehovah, mbọk ti nte ñsañade ke iso fo ke akpanikọ, ye ke ofuri esit, mma nnyuñ nnam se ifọnde ke iso fo.”
Ke Hezekiah ama ọkọbọñ akam, enye atua ọkpọsọñ. Enye ekedi akparawa, isimke kaña isua 40 ke emana. Ọbọñ ama ofori uwem esie ye ukara esie. Ke akpanikọ, Hezekiah ama atua eyet koro enye akpama ndika iso ndu uwem esisit, man anam ñkpọ ọnọ ikọt esie ye Abasi esie.
Enọ Etop Efen
Mbemiso Isaiah, Anditiñ ntiñ-nnim ikọ ọkpọñ okure edidem Ọbọñ ama ọdọhọ enye afiak etiene Hezekiah ye etop efen. Ke ini enye emi, Abasi ọdọhọ Isaiah etiñ ọnọ Hezekiah ete ke imọ iyedian isua efut ke isua uwem esie. Isaiah ama ọwọñọre ini kiet onyuñ ọsọsọp ayak etop Ọbọñ ọnọ enye. Ndusuk owo ekpeduọn ke nditiñ udiana etop emi, koro akpa etop mikọwọrọke isu. Kpa nte Jonah emi ekedọhọde ofiori abaña Nineveh! Enye ete “osuk kaña usen aba, ndien Nineveh eyebiara” (Jonah 3:4). Edi ikosoboke Nineveh koro mmọ ekesuhọrede idem mmọ enyuñ efiori ekot Abasi enyuñ ekabare esit. “Jonah asua oro eti eti,” sia se enye eketiñde mikọwọrọke isu. Enye ikenyeneke ima inọ kpukpru ukpọñ mme andiduñ Nineveh emi ekpekesobode edieke mmọ mikpọkọbọñke akam.
Ibọrọ
Ke adaña emi Hezekiah ama ọkọbọñ akam, Ọbọñ ama ọdọhọ ete, “Mmokop mkpe-ubọk fo mmokut mmọñ-eyet fo; sese, nyenam udọñọ okure fi.” Emi ekedi ibọrọ akam esie. Hezekiah ama ọbọ awak akan nte enye ekebeñede. Ke ebede edikọk udọñọ esie, ema eñwọñọ ndifak Hezekiah ke ubọk edidem Assyria ye ndikpeme obio oro. Koro Hezekiah ama ọkọbọñ akam, enye ama ekeme nditie mbet edikọk udọñọ esie ye edidian isua uwem nnọ enye ọkọrọ ye emem ke ubọk mme asua esie.
Akam ọkpọkpuhọre ediwak ñkpọ ọnọ nnyin mfin emi, ukem-ukem nte akanamde ọnọ Hezekiah. Se ikotibede inọ Hezekiah ke obukidem ekeme nditibe ke ñkañ spirit ñko. Ke edisana Ñwed Abasi nnyin ikot ite “ukpọñ eke anamde idiọk eyekpa” (Ezekiel 18:20), ñko “ñkpọ eyen-utom idiọk ñkpọ edi mkpa” (Ñwed Mbon Rome 6:23). Ke ntre mmọ emi mibọhọ erinyaña “ekpaña ke ndudue ye mme idiọk-ñkpọ” (Ñwed Mbon Ephesus 2:1) eyenyuñ etak ke nsinsi. Edi mmem-mmem ñkpọ mme anam-idiọk ndibọñ akam, ndien eyekpuhọre idaha mmọ ke iso Abasi. Erikọk udọnọ ukpọñ emi udọñọ idiọk-ñkpọ omumde. Ekeme ndidian uwak edidiọñ ke uwem mmọ ọkọrọ ye nsinsi ini ye Ọbọñ ye ikot Esie. Nte akam ọkpuhọre ñkpọ ndomo kiet ke uwem fo, ke ñkañ obuk-idem mme ke nkañ spirit?
Ñkop -Uyo
Isaiah ọnọ uyo ete enọ imọ ebok fig, emi ekedade edian ke oyo Hezekiah. Hezekiah okokop nsọñ-idem koro enye okokopde uyo anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi, kpukpru ini Abasi osuk oyom mbuọtidem ye ñkop-uyo oto nnyin. Ndusuk ini Abasi oyom nnyin inam ñkpọ man otodo owut mbuọtidem nnyin ke Enye. Mme uwut-ñkpọ edu ke Ñwed Abasi emi Ọbọñ okoyomde ñkop-uyo ndiwut mbuọtidem owo mbemiso enye ọbọ erikọk. Jesus ọkọdọhọ owo emi ubọk akakpade, ete “Nyanare ubọk fo,” Nte owo oro anamde ntre, ubọk esie “onyuñ akabare ọfọn” (Mark 3:5). Ekedọhọ owo emi ọkọdọñọde akpa-ubeñ ete adaha ada asaña. “Owo oro adaha ke enyọñ ọnyọñ ufọk” (Matthew 9:7). Ema enam enye okop nsọñidem!
Eketeme mbon akpa-mfia duop ete ekewut mme oku idem mmọ, emi akasañade nte ibet etemede (Leviticus 14:2). “Edikem nte mmọ esañade eka enam mmọ esana” (Luke 17:14). Jesus ọkọdọhọ owo nnan ete “ka keyet mmọ ke mkpọdiọhọ mmọn Siloam.” Ntre ke owo nnan emi oyom usuñ esie okosim mkpọdiọhọ mmọñ Siloam. “Owo oro aka ekeyet mmọ, onyuñ afiak edi okut usuñ’ (John 9:7).
Ke usuñ kiet mme eken ana iwut mbuọtidem nnyin ke Jesus. Enye ọkọdọhọ ete, “kpukpru ñkpọ ekededi eke mbufo ebọñde akam ebeñe, enim ete mme imọ ima ibọ inyene, ndien eyewọrọ ọnọ mbufo” (Mark 11:24). Mmọdo ke ndikop uyo nnọ Abasi ye mbuọtidem ke Enye nnyin imekeme ndibọ ibọrọ akam nnyin.
Mme Utibe -Ñkpọ
Ke ini Hezekiah ama ọkọbọñ akam onyuñ onim uyo Anditiñ ntiñ-nnim ikọ, ema enọ enye idiọñọ ete ke eyekọk udọñọ esie. Utin ama afiak edem ikpat duop. Hezekiah ọkọdọhọ ete ke edi “ekpri ñkpọ” utin ndika iso ikpat duop nnyuñ nsọp nsop. Ñko utu ke ndinọ Abasi ubọñ mme owo eyetiñ ikọ ndiwut nte ke obubit enyọñ okofuk utin, midighe eyedọhọ ete, okoto ukpuhọre emi okodude ke ofum akanam etie nte utin ama osop. Ndusuk owo eda mbufa ifiọk eñwana ndiwut ubọk utom Abasi utu ke mmọ ndinyime nte ke Abasi ke ananam mme utibe-ñkpọ.
Ke ntak emi, mmọ emi ekedude ke ubet Hezekiah ema eda ekpere ndise dial utin ke ini Isaiah ọbọñde akam. Abasi ama ọbọrọ! Mbukpọñ dial utin eke Ahaz, ete Hezekiah, ama afiak edem ikpat duop. Utin ke akpanikọ ama afiak edem ke minute aba, ndien ọtọñọ ntak akasaña ke ido esie!
Abasi ama anam utibe-ñkpọ efen ke ndikọk Hezekiah ofuri-ofuri udọñọ emi ọkpọsuñọde ke mkpa. Enye ama ekpere ndikpa, edi ke usen ita ama ekebe enye ama ekeme ndidọk ke ufọk Jehovah!
Enọ Abasi Itoro
Ke ini udọñọ ama okokure Hezekiah, enye ewet ikwọ ekọm ọnọ Abasi. Enye etiñ abaña udọñọ esie ye nte imọ ikesemede ikot Abasi. Hezekiah ọdọhọ ete “Ndidọhọ didie? Enye ọkọdọhọ mi, Enye onyuñ anam” (Isaiah 38:15). Enye onim ete ke Abasi ikọnọhọ eñwọñọ ikpọñ edi Abasi ama anam eñwọñọ oro osu.
Mme eñwọñọ edu ke Ñwed Abasi ọnọ nnyin mfin emi. Ke nnyin inimde inyuñ ikopde uyo Abasi Enye eyenam mme eñwọñọ oro esu ke uwem nnyin. Abasi akanam eñwọñọ ọnọ Abraham, emi ke ekikere owo, eketiede nte idisuhu, onyuñ etiede nte idorenyin iduhe. Edi Abraham ama onim Abasi ke akpanikọ. “Edi mbuọtidem ibọhọke enye: enye owuk enyin ese uñwọñọ Abasi, inyuñ iyikke ke unana mbuọtidem, edi akabare enyene odudu oto ke mbuọtidem, ọnọ Abasi ubọñ: onyuñ otim obure ọfiọk ete, Abasi ekeme ñko ndinam se Enye ọkọñwọñọde” (Ñwed Mbon Rome 4:20, 21).
Hezekiah ama ọnọ Abasi ubọñ ke ndinim enye uwem. Enye otoro Abasi ke erikọk udọñọ esie. Hezekiah ọdọhọ ete: “Koro obio ekpo midikọmke fi, mkpa midinyuñ itoroke fi: … odu-uwem, idem odu-uwem eyekọm fi, kpa nte ami nnamde mfin” (Isaiah 38:18, 19). Hezekiah ñko ama ewet mme ikwọ ekọm ye itoro ọnọ Abasi emi edidade ekwọ ke ebiet ukpono Abasi. “Nnyin iyekwọ ikwọ mi ke ofuri usen uwem nnyin ke ufọk Jehovah” (Isaiah 38:20).
Udomo
Ke ini Abasi akanamde utin afiak edem ke ntọi-ñkanika (minute) aba, ofuri isọñ oro ema efiọk ete ke ñkpọ emi akanam mitibeke ama otibe. Ibighike ikọ oro asuana. “Ñkpọ ndyọ oro ekenamde ke isọñ.” Edidem anyan idut Babylon ọdọñ mme isuñ-utom ye mme enọ etiene Hezekiah. Ke ini emi Abasi ayak Hezekiah “ọkpọñ enye, ete idomo ifiọk kpukpru se idude enye ke esit” (2 Chronicles 32:31). Hezekiah ama odomo Abasi, idaha emi Abasi okodomo Hezekiah.
Mbọñ Babylon eda enọ ye mme ñwed ekọm esọk Hezekiah. Hezekiah ama ama mme nnem-inua ikọ itoro ye utibe-ñkpọ. Enye ama onim mme isuñ-utom esen idut emi ke akpanikọ. Mmọ esaña ntre eduk okure edidem, ese mkpoduoho eke silver, gold, ye mme nsọñ-urua itiat. Hezekiah ada mmọ oduk ke ufọk ubon ñkpọ-ekọñ esie. Enye ikenyeneke aba ndibe ñkpọ ekọñ idahemi koro enye omonim ufọk esie iñwañ ọnọ mme nduñ-ndiana esie. Mmọ eduk ke kpukpru ebiet, Hezekiah ke anam inua ndiwut uforo esie, man mbon Babylon ekut.
Ikpikpu ñwut-idem Hezekiah emi ikenemke Abasi esit. Hezekiah ke ndinam ntem, ọkọnọ idemesie itoro, ikọnọhọ Abasi ke abaña uforo esie. “Hezekiah inamke usiene ke ufọn emi efọnde enye; koro esit esie emenerede ke enyọñ” (2 Chronicles 32:25). Ke ini idomo emi, Hezekiah ama ọduọ koro enye ikọnọhọ Abasi itoro ye ubọñ.
Iyaresit Abasi
Ema efiak edọñ Isaiah, anditiñ ntiñ-nnim ikọ enọ Hezekiah. Hezekiah ama onyime ete ke mbon Babylon ema ekut ofuri ñkpọ ke ufọk esie, ke iduhe ñkpọ-uto emi enye mikowutke mmọ. Isaiah etiñ ikọ Abasi. “Kpukpru se idude ke ufọk fo, … eka Babylon: ñkpọ ndomo kiet idisuhọke.” Akana nte etañ nditọ Hezekiah nte mbuot-ekọñ mbon Babylon koro enye ọkọbuọtidem ye mmọ emi akan Abasi.
Ke ini Hezekiah ọkọsuhọrede idem ọkpọñ ñkohoridem esit esie, Abasi ama esik ufen, ke ntre ikotibeke ke eyo-uwem Hezekiah. Enye ama ọyọhọ ye esit ekọm koro Abasi ọkọnọde enye emem ye akpanikọ ke eyo esie. Ekeme ndidi esit esie ama odu ke mfuhọ ke ndifiọk ete ke imọ ima ikpu Abasi ke ini idomo, ñko ke imọ ikedi ntak mfuhọ emi akanade nte osim nditọ esie.
Uwem nnyin, mfin emi, ekeme ndinam ñkpọ ke uwem mbon efen, oro edi, ke ndinam mmọ efọn mme ndinam mmọ ediọk. Ke ndidu uwem nnọ Abasi ye ndinọ Abasi ubọñ, nnyin imekeme ndidi ntak eti ido ke edu uwem mbon efen. Nnyin ikpakam iyak uñwana nnyin ayama ke iso owo, man mmọ ekpekut nti utom nnyin enyuñ eyom ndinam ntre; man mmọ ekpenọ Abasi ubọñ ke ndidu uwem nnọ enye!
Owo ekeme didie ndinam akpanikọ nnọ Abasi ke ini idomo? Job ọkọdọhọ ete: “Koro enye ọfiọkde usuñ eke odude ye ami: enye odomo mi: nyewọrọ mbiet gold. Ukot mi omum ikpat esie, mmekpeme usuñ esie, nnyuñ ñwahake. Ama edi ewuhọ inua esie, nnyuñ ñkabakede ñkpọñ enye; mmonim ikọ inua esie ñkan uduak mi” (Job 23:10-12).
Job ama okut ete ke Abasi edi ebiet ubọhọ owo Abasi ke ini unana. Enye ọbuọt idem ye Abasi ke ini idomo, enye ikonyuñ iduọhọ. Abasi ọñwọñọ ndidu ye ikọt esie. Abasi ọdọhọ ete: “Enye eyeseme ọnọ mi, ndien nyeyere enye. Nda ye enye ke itie ukut; nyenyaña enye, nnyuñ ñkpono enye” (Psalm 91:15). Kot ke Jeremiah 17:7, 8 se Abasi edinamde ọnọ mmọ eke ebuọtde idem ye Enye.
Questions
MME MBUME- Anie ekedi Anditiñ ntiñ-nnim ikọ ke ini emi?
- Anie ekedi edidem Judah?
- Nso etop ke Edidem ọkọbọ?
4 Nso ke Hezekiah akanam ke ini enye okopde mme ikọ anditiñ ntiñ-nnim ikọ?
- Nso edi ntak emi ekenimde Hezekiah uwem?
- Isua ifañ ke ekedian ke isua uwem Hezekiah?
- Nso idiọñọ ke ekenọ Hezekiah?
- Siak mme utibe-ñkpọ iba emi Abasi akanamde ọnọ Hezekiah.
- Nso edi ntak emi Hezekiah mikebehe udomo?
- Nso ikotibe koro enye mikebehe udomo?