Lesson 356 - Senior
Memory Verse
IKỌ IBUOT: “Mbufo nditọwọñ, ekop ndien uyo mi: ndien ọfọfọn ye mmọ eke ekpemede usuñ mi” (Mme Ñke 8:32).Cross References
I. Utom Nditọwọñ Ye Eke Ete Ye Eka
1. Edi se inende nditọwọñ ndikop uyo ete ye eka mmọ ke Ọbọñ, Nwed Mbon Ephesus 6:1; Mme Ñke 23:22; Ñwed Mbon Colossae 3:20).
2. Edieke mmọ ekponode ete ye eka mmọ, eñwọñọ odu nte ke mmọ eyedu uwem ebighi enyuñ edat esit, Ñwed Mbon Ephesus 6:2, 3; Exodus 20:12; Deuteronomy 5:16; Jeremiah 35:18, 19; Matthew 15:4
3. Ete ye eka ekpenyene nditim mkpeme nditọ mmọ nnyuñ nnam mmọ ekọri ke ifiọk Abasi, Ñwed Mbon Ephesus 6:4; Deuteronomy 4:9; 11:19; Psalm 78:4-8; Mme Ñke 19:18; 22:6; 29:17.
Notes
SE EKPEPDE EBAÑAUfọk
Ñwed Abasi anam añwaña ke se idide utom emi anade ọnọ ete ye eka ndinam ye nditọ mmọ, kpa ntre ñko ke nditọwọñ enyene ndinam nnọ ete ye eka. Ufọk edi edisana itie ukpep-ñkpọ. Abasi okonim enye ete edi kiet. Abasi ama okut toto ke eritọñọ ete ifọnke eren-owo nditie ikpọñ, oro ekesin Enye ọnọ enye ñwan. Enam nnyin ifiọk ite ke nditọ edi udeme eke Abasi.
Akamba utom odu ọnọ mme ete ye eka ndinam. “Nte ufọk edide kpa ntre ke obio edi.” Nte ufọk etiede, kpasuk ntre ke obio enyene nditie. Ufọk edi isin ọnọ obio. Ñke eset efen ọdọhọ ete: “Ubọk eke owo adade akara ufọk esie ke ada akara obio.” Edieke ufọk nnyin owurede mme onyuñ asuanade, kpa ntre ke nnyin idinyene ñwure obio. Edieke nnyin inyenede ufọk eke ọyọhọde ye uteñe Abasi, nnyin iyenyene obio eke mme asua midikemeke ndiñwana ñkan.
Ke ini Abasi akanamde eñwọñọ ye Nditọ Israel ebe ke ubọk Moses, mmọ ekenyene ndida ke iso Esie, oro edi, mme etubom mme esien mmọ, mbiowo ye mme ada-idaha mmọ ye kpukpru mbon Israel, ye iban ye nditọwọñ, ye esen owo (Deuteronomy 29:9-12). Kpukpru mbon ufọk ekenyene ndidu do ke nditiene mkpono Abasi. Ke ini Joshua ama ekebe oduk isọñ Canaan, enye ama ọbọp ebiet ukpono Abasi ke Obot Ebal onyuñ awa uwa usio-isop ye uwa emem. Enye ewet kpa Mbet Moses ke iso kpukpru Nditọ Israel. Ndien enye ama okot kpukpru ikọ ke ñwed Mbet oro ọnọ ofuri esop Nditọ Israel, ye mme iban, nditọwọñ ye mme esen owo ke otu mmọ (Joshua 8:30-35). Abasi okonim ukpono Abasi ọnọ kpukpru owo ke ufọk.
Ke ini Christ, mme ete ye eka ekesiyom ndida nditọ mmọ nsọk Jesus man Enye ọdiọñ mmọ. Mme mbet ema esua enọ mmọ enyuñ eyom ndibin mmọ mfep, edi Jesus ọdọhọ mmọ ete: “Eyak ñkpri nditọ etiene Mi; ekukpan mmọ: koro Obio Ubọñ Abasi edide eke oruk emi” (Se Mark 10:13-16). Nnyin imokut nte ukpep-ñkpọ Jesus asañade ekekem ye Mbet ke ndida nditọwọñ ñka ke ufọk Abasi man etiene ekpono Abasi. Eye didie ndikut nte nditọwọñ etiede suñ-suñ ke ini ukpono ke ufọk Abasi! Akpana enam mmọ enyene ifiọk eto ke uwut-ñkpọ mme ete ye eka mmọ, ọkọrọ ye item eke enọde, ete, ke mmọ ke akpanikọ edu ke iso Abasi.
Edikpono Abasi Ke Ufọk
Ñkpọ efen emi Abasi onimde onyuñ ọdiọñde edi edikpono Abasi ke ufọk. Ke ufọk nti mme okpono Abasi eyo oko, mme ete ye eka ekesibok nditọ mmọ ini kiet, ndusuk utim ikaba ke usen ndikot Ikọ Abasi nnyuñ mbọñ akam. Nso utọ edidiọñ ekesitiene utọ ufọk emi etiede ntem! Nnyin ikemeke ndinim ke akpanikọ ite ke ediwak mmọ emi minimke Abasi ke akpanikọ ekeme ndito ke ufọk emi ima Abasi odude, emi ete ye eka enamde akpanikọ ke ndikpep nditọ mmọ Ikọ Abasi.
Ke idak Ibet, kpukpru owo ke ufọk ekenyene ndikop nnyuñ nnam Ikọ Abasi : “O Israel, kop: Jehovah Abasi nnyin edi Jehovah kiet: ma ndien Abasi fo ke ofuri esit fo, ye ke ofuri ukpọñ fo, ye ke ofuri odudu fo. Ndien yak mme ikọ emi ami ntemede fi mfin emi, edu fi ke esit: nyuñ dọdiọñ siak mmọ nọ nditọ fo, nyuñ kama mmọ ke inua fo ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asañade ke usuñ ye ke ini afo anade ke isọñ, ye ke ini afo adahade ke enyọñ” (Deuteronomy 6:4-7).
Edi utom mme ete ye mme eka ndikpep nditọ mmọ Ikọ Abasi kpukpru ini ke ufọk. Ediwak eyak utom oro enọ mme andikpep-ñkpọ ye mme ọkwọrọ-ikọ ke Usen Ọbọñ. Ndien Jehovah ọdọhọ abaña Abraham ete: “Koro mmemek enye, kpañ enye ekpeteme nditọ esie ye ufọk esie eke editienede enye, ete ekpeme usuñ Jehovah, ndinam se ifọnde inyuñ inende” (Genesis 18:19). Nnyin imokut mi idorenyin emi Abasi ekenyenede ke idem Abraham. Nte Enye enyene oruk idorenyin oro ke nnyin mfin emi?
Kiet ke otu mme idiọk-ñkpọ eyo emi edi, nditọwọñ ndikara mme ete ye mme eka mmọ, edi idighe mme ete ye mme eka ekara nditọ. Udim mme anam-idiọk emi nnyin inyenede ewak adaña didie oto ke utọ mme ido emi? Nnyin imọfiọk ubiere-ikpe emi okosimde Eli oku, ke ini nditọ esie ekesabarede idem mmọ, ndien enye ikakpanke mmọ nte ekemde. Edieke Abasi akayakde nditọwọñ esin owo ke ubọk ete ekpeme, enye ekpenyene ndida ini ye ntiñ-enyin nnam. Mmọ enyene ukpọñ eke midikpaha, ke ntre, ikpenyeneke ndiyak mmọ ekọri ke afai esaña ke efak ye unana item emi otode Ikọ Abasi.
Mme Utom Emi Mme Ete Ye Mme Eka Enyenede Enọ Nditọ
“Mme ete, ekufiomo nditọ mbufo.” Nditunọ ye ndisua nnọ nditọ, edi se Ñwed Abasi ekpepde añwa-añwa. Nda-mmana idiọk-ñkpọ emi nditọwọñ edade emana, eyeda mmọ esin ke ediwak idiọk-ñkpọ ye idiọk edu-uwem, ibọhọke mme ete ye mme eka etim ekpeme enyuñ esua enọ mmọ. Ada eti ibuot ye ima Abasi nditim mkpeme nditọwọñ. Ndusuk mme ete ye eka ekama nditọ mmọ ke ọkpọsọñ ikọ ye edimia ke kpukpru idaha, emi ekabare ọdiọk akan ndikpetetre nditunọ mmọ. Edieke mme ete ye eka ekpekemede ndinam nditọ enyene mbuọtidem ke mmọ, ndien esitiñ ñkpọ ke ima enọ mmọ ndiwut mmọ ukpuhọre emi odude ke ufọt eti ye idiọk, emi ekeme ndiñwam nditọ oro ndifiọk ntak emi etunọde mmọ. Ndusuk mme ete ye eka ebọñ akam ye nditọ mmọ mbemiso enọ mmọ ufen, emi edi se ifọnde, akpan-akpan ke eyen emi edikponde eyetim añwaña enye. Ke ufọk kiet, ama odu ekpri akparawa eren-owo kiet emi ekedide eyen isua duopeba, enye ama asua ñwan kiet emi okodude do, enye esima nditiñ ndiọi ikọ mbaña mma oro. Eka ama esida enye oduk ke ubet onyuñ etiñ ye enye ete ke imọ iyomke enye etiñ ntre. Mmọ enyuñ ebọñ akam. Usen kiet, eka ama okot enye oduk ke ubet-nna ndien eyen oro ofiori, “Mma, ñtọñọke ntak ntiñ utọ ikọ oro ndomo kiet tọñọ nte afo ọkọbọñ akam ye ami.”
Mme Ufọk-Ñwed Emi Ukara Asiakde
Etie nte mme ufọk-ñwed nnyin ekere ete ke nditọ nnyin enyene mmọ, ke ntre ke mmọ ekeme nditeme nditọ oro ke usuñ nte mmọ emade. Odu mme ukpep-ñkpọ emi mmọ enimde emi mme ete ye eka emi edide nditọ Abasi minyimeke ke baba usuñ kiet. Kiet ke otu mme ndiọi ñkpọ oro mfin edi unek, emi ekpere ndidi se ekpepde ke kpukpru ufọk-ñwed. Edisine-ñkpọ ke ini mbre ufọk-ñwed edi se midotke ye edu edisine-ñkpọ nditọ nnyin. Ndusuk ñwed emi mmọ ebọde ke ebiet unim ñwed ufọk-ñwed idighe se ifọnde ye uwem ñkpri nditọwọñ emi. Ndusuk mme ete ye eka esese utọ ñwed emi nditọ mmọ ebọde eto ebiet unim ñwed ke ufọk-ñwed; ndien edieke mme ñwed oro midotke se mmọ ekotde, mmọ emen efiak ekenim. Kpukpru ete ye eka ekpenyene ndinam emi. Esit nditọwọñ nnyin ekọri eto mme utọ ukpep-ñkpọ emi mmọ ebọde.
Mbuọtidem Eke Misañake Ye Mbufiọk
Eyen-ọwọñ enyene mmem-mmem spirit. Edieke akanam ete ye eka ibiañake eyen mmọ, eyen oro eyetim enyene ọyọhọ idorenyin ke idem mmọ. Ekeme ndikpep nditọwọñ mbaña Jesus ke adaña ini nte mmọ ekemede ndikot Enyiñ oro. Mbuọtidem mmọ, eke misañake ye mbufiọk, ekeme ndida but ntiene ete ye eka. Ediwak ini ete ye eka emi edọñọde esibọ erikọk oto ke akam eyen. Eyenọwọñ ọsọsọp ndikop mfina ke spirit, mme ete ye eka ekpenyene nditim mkpeme nte mmọ etiñde ikọ enyuñ enamde ñkpọ ke iso mmọ. Nso akwa utom odoro mme ete ye eka ke ndikpep eyenọwọñ ke usuñ nte enye akade!
Editut Utọñ Ye Mme Ete Ye Eka
Paul, ke ini ewetde ọnọ Timothy, etiñ ete ke akpatre usen, nditọ eyesọñ ibuot ye mme ete ye eka. Ke ufọk ifañ mfin emi ke afo kut nditọ emi ekopde item? Ke ñkpọ nte isua ifañ emi ebede, andidiọk ada ñkari esie odomo ndibiat nditọ nnyin ke usuñ emi owo mikekereke. Enye ebe oduk ke esit mme andikpep onyuñ anam mmọ ekere ete ke ekpenyene ndiyak nditọwọñ ekere, enam se mmọ emade, ete ke ikpanaha owo ọbiọñọ mmọ, edi ekpenyene ndiyak mmọ ekọri ke usuñ idem mmọ. Ererimbot ke edọdọk utip ñkpọ emi mmọ eketọde. Mme abiat-ibet ikawakke ntem. Ñwak ñkan ibat mme anam-idiọk mfin emi edi nditọwọñ.
Nnyin ikemeke ndisin Ikọ Abasi ndien ikere ite ke iyenyene nti nditọ. Ñwed Abasi ọdọhọ ete, “Ndisime ido eyire ke esit eyenọwọñ: eto item eyebin enye efep ọkpọñ enye anyan usuñ” (Mme Ñke 22:15). Item ke ukpep-ñkpọ nnyin edi: “Nditọ, ekop uyo mme ete ye mme eka mbufo ke Ọbọñ; koro emi enende.” Nso oruk inemesit odu ke akade ke ufọk emi ekpepde nditọ ndikop item!
“Kpono usọ ye uka; (emi edi akpa ibet eke asañade ye uñwọñọ).” Eñwọñọ oro edi, “Man ọkpọfọn ye afo, afo okponyuñ odu uwem ebighi ke isọñ.” Nnyin ifiọkke mme ete ye eka ifañ akanam esuhọre etetie ye nditọ mmọ enyuñ etiñ, eneme ye mmọ ke abaña utibe ibet ye eñwọñọ Abasi emi. Edi mmem-mmem ñkpọ nditọwọñ ndikop uyo Abasi, edieke mme ete ye eka mmọ ekpepde mmọ ndikop uyo nnọ mmọ ke ufọk. Mme ñwọrọ-nda uwut-ñkpọ edu ke Ñwed Abasi ke abaña nditọ emi ekenyenede nti uwem: Isaac, Joseph, Samuel, Timothy ye mbon eken.
Nditọwọñ Nte Uwut-Ñkpọ
Enọ nditọ item ete yak eti Andibot mmọ ke ini mmọ edide mkparawa. “Eyediọñọ idem eyenọwọñ ke ido esie, mme se enye anamde asana mme onyuñ enen” (Mme Ñke 20:11).
Nditọwọñ enyene udeme mmọ ke Eti-mbuk, nnyin imenyene ndusuk mmọ emi edide eti uwut-ñkpọ ke se Ọbọñ adade mmọ anam ke ndida idara ye inemesit nsọk mbon efen. Nnyin imeti ibaña ekpri eyen-añwan emi ekedade nte mbuot-ekọñ eka Syria, nte akanamde akwa owo-ekọñ ke Syria ọfiọk abaña erikọk emi odude ke isọñ Israel. Owo emi ama aka ọkọbọ erikọk, ikedighe ke ikpọhidem ikpọñ, edi ñko ama ọbọ erinyaña ọnọ ukpọñ esie.
Ama onyuñ odu ekpri eyen-eren, Samuel, emi eka esie akayakde ọnọ ndinam utom ke ufọk Abasi ke ofuri eyo uwem esie. Enye okodu ye Oku ke Itie-ukpono, onyuñ ọkọri akabare edi anditiñ ntiñ-nnim ikọ eke Abasi, akwa owo emi ekeyirede ke edibọñ akam emi okonyuñ ọkọde mme ukpọñ onọ Abasi.
Enyene akparawa efen emi akayakde udia uwemeyo esie ọnọ Jesus man oto do Enye ada ọbọk otu owo. Mme ñkpọ emi ekpedi ñkpọ eke ọnọde nditọ nsọñidem ke ndikop uyo mme ete ye eka mmọ ye ndinyuñ ñkop uyo Abasi.
Kere nte nditọwọñ ke akwa otu-owo oro eketienede ebri ndak-eyop ke ọkpọ-usuñ ke ini Jesus awatde ubọñ-ubọñ oduk ke Jerusalem. Kop uyo ñkpri nditọ nte efioride ete: “Hosanna enyene Eyen David: Itoro enyene Enye emi edide ke Enyin Jehovah” (Matthew 21:9).
Idorenyin nnyin mfin edi ke Jesus ke ọtọñọ ntak edi. Edinem didie ye nditọwọñ emi otode ke edisana uwem ke ini mmọ ekopde nte obukpoñ osiorode uyo, ndien mmọ efiori: “Hosanna enyene Eyen David: Itoro enyene Enye emi edide!”
Questions
MME MBUME- Siak mme itie ke Ñwed Abasi ndiwut ete ke nditọwọñ ekpenyene ndikop uyo mme ete ye eka.
- Nso idi ndusuk ufen emi esitienede nditọwọñ emi esọñde ibuot ye mme ete ye eka?
- Fiak tiñ akpa ibet eke asañade ye eñwọñọ.
- Tiñ ke ikọ idem fo item emi Moses ọkọnọde mme ete ye eka ke abaña ebiet ye ini eke anade mmọ ekpep Ikọ Abasi.
- Tiñ ikọ emi Jesus eketiñde emi abañade nditọ nditiene Enye.
- Siak mme enyiñ owo ke Ñwed Abasi emi eketimde ekama ufọk mmọ.